Durup dururken belirsizliği artırmak
Fatih Özatay, Dr.
23 Ağustos 2017
Bireylerin davranışlarını modellemek ve o modellere dayanarak öngörülerde bulunmak çok zor. Ancak çok sayıda bireyin geçiş davranışına ilişkin gözlemlere dayanarak bazı çıkarsamalar yapmak mümkün.Mesela bir futbol kulübünün başkanı "teknik direktörümüzle daha iki buçuk yıl sözleşmemiz var; bu zor dönemde onun arkasındayız" mealinde bir açıklama yapıyorsa biliriz ki çok yüksek bir ihtimalle teknik direktör üç vakte kadar görevden alınacaktır. Yıllar önce hayata veda eden ünlü iktisatçı Dornbusch'a atfedilen bir çıkarsama da mealen şöyle: "Bir merkez bankası başkanı mevcut (sabit) döviz kuru sisteminin dimdik ayakta olduğunu, para biriminin değerli falan olmadığını falan söylüyorsa, biliniz ki bir süre sonra o kur rejimi çökecektir."Bir ekonomi "normal" koşullar altındaysa, o ekonominin önem
[Devamı]
Büyümeye rağmen işsizlik neden böyle
Fatih Özatay, Dr.
16 Ağustos 2017
Mayıs dönemi işgücü verileri dün açıklandı. Mevsim etkilerinden arındırılmış verilere göre hem işsizlik oranı hem de tarım dışı işsizlik oranı sabit kaldı: İlki yüzde 11,3, ikincisi ise yüzde 13,4. Keza işgücüne katılma oranı ile istihdam oranları da değişmedi. Geçen yılın sonunda işsizlik oranı yüzde 11,9, tarım dışı işsizlik oranı ise yüzde 14,1 ile son yedi yılın en yüksek değerlerine ulaşmışlardı. Dolayısıyla yılbaşından bu yana iş gücü piyasasında olumlu bir gelişme yaşandığının altını çizmek gerekiyor.Son aylara değil de 2012 başından bu yana olan bitene bakınca ise işsizlik verileri olumlu bir mesaj vermiyorlar. Ocak 2012 döneminden bu yana işsizlik oranının seyri Grafik 1’de, tarım dışı işsizlik oranın hareketleri ise Grafik 2’de gösteriliyor. Ayrıca her iki serinin kısa dönemli oy
[Devamı]
Finansal istikrarın kıymetini bilmek
Fatih Özatay, Dr.
09 Ağustos 2017
Bir süredir bir nedenle Azerbaycan’ın bankaların birbirlerine kısa vadeli nakit borç alıp verebilecekleri bir para piyasasını (bankalar arası para piyasası) nasıl kurup düzgün çalıştırabileceği ve ayrıca açık piyasa işlemlerini nasıl yapabileceği üzerinde düşünüyorum. İşleri zor (elbette imkânsız değil); bir süre önce yaşanan krizin de etkisiyle bankacılık sektörü zor günler yaşamış çünkü. Batan bankalar var. Bazı bankalar arasında güven yok. Hal böyle olunca, geçici nakit fazlası olan bir banka geçici nakit ihtiyacı olan bir bankaya borç vermiyor; bankalar arasında çok kısa vadeli nakit alışverişi ya hiç ya da yeteri kadar yapılmıyor.Bu durum Azerbaycan Merkez Bankası’nın (AMB) düzgün bir para politikası yürütmesini son derece zorlaştırıyor. AMB’nin tek derdi bu da değil. Azerbaycan’da ço
[Devamı]
Sadece ABD’nin sorunu olsa neyse...
Fatih Özatay, Dr.
02 Ağustos 2017
Başkan Trump’ın seçim kampanyasında söz verdiği, bağımsız kuruluşlarca milyonlarca Amerikalıyı sağlık sigortasız bırakacağı hesaplanan yasa tasarısı Cumhuriyetçilerin çoğunlukta olduğu Senato’dan üçüncü kez geçmedi. Dışarıdan bakılınca bir dolu büyük gariplik var bu işte. Birincisi, milyonlarca düşük gelirli Amerikalıyı sigortasız bırakacak böyle bir seçim vaadinde bulunan kişinin seçimi kazanması. İkincisi, bu kadar olumsuz etkisi olan bir yasa tasarısına, üçü dışında tüm Cumhuriyetçi senatörlerin "evet" demesi. Üçüncüsü, "evet" oyu veren Cumhuriyetçi senatörlerden bazıların yasa tasarısı için "yıkıcı, berbat" falan gibi ifadeler kullanmaları. Daha derinde de şu: Bu kadar yıkıcı etkisi olabilecek bir seçim vaadinin "yıkıcı etkilerinin" seçmenlerin azımsanmayacak bir kısmının gö
[Devamı]
Üstüme vazife değil ama…
Fatih Özatay, Dr.
26 Temmuz 2017
Perşembe günü Merkez Bankası Para Politikası Kurulu toplantısı var. Merkez Bankası’nın ne karar alacağı konusunda pek bir tartışma yok ortada. Bunun bir nedeni “yaz rehaveti”. Ama asıl nedeni, ortada “ilginç bir olay” olmaması. “Olay yok” derken, döviz kurunun son haftalarda izlediği sakin seyri kastediyorum. Aynı “sakinlik” enflasyon açısından da geçerli olsaydı, Para Politikası Kurulu’nun toplantısı hakkında orada burada konuşulmaması çok olumlu bir gelişmeye işaret edecekti; “döviz ve enflasyon açısından her şey normal” diyecektik.
[Devamı]
Kredi Garanti Fonu ve eğitim reformu
Fatih Özatay, Dr.
19 Temmuz 2017
Yılın ilk yarısındaki çok hızlı kredi genişlemesine yol açan ekonomik kararlar alınmadan iki noktaya odaklanmak yararlı olurdu: Birincisi riskti: Böyle bir karar, bankaları mevduat toplama ve bulabilirlerse daha fazla dış borç alma yarışına sokabilirdi. Oysa, hızlı kredi artışına yol açan ekonomi politikası (Kredi Garanti Fonu’na referandum öncesinde Hazine’nin yüklü bir kaynak koyması) uygulanmadan önce zaten kredi-mevduat oranı çok yüksekti. Farklı bir ifadeyle, mevcut kredi arzını idame ettirecek kaynaklara ulaşmak açısından sorunlar vardı. İkinci odaklanılacak nokta bu politikanın ne kadar işe yarayacağı konusuydu: Türkiye’de özellikle makine ve teçhizat yatırımlarının neden düşük düzeylerde seyrettiğini dikkatle incelemek gerekiyordu. Böyle bir inceleme, yetersiz yatırım d
[Devamı]
Titan yeniden hortladı…
Fatih Özatay, Dr.
12 Temmuz 2017
Haberin başlığı şöyle: “Titan yeniden hortladı. 30 bin kişiden milyonlarca para topladılar.” Devamında: “İzmir'de internet üzerinden reklam kredisi satarak üyelerine kazançtan kâr dağıtacağını söyleyen bir şirket, 30 bin üyeden topladığı milyonlarca lira ile sırra kadem bastı”. Bir mağdur: “…Sadece bizim 5 bin liraya yakın zararımız söz konusu. …Aldığımız her bir kredinin bedeli 177 lira. 177 lirayı ödedikten sonra o sahip olduğumuz reklam kredisinin getirisi günlük 75 kuruşa denk geliyor. Kısa yoldan kazanç elde edeceğiz diye sisteme girdik ama dolandırıldık… Şirket sahiplerinin lüks ofiste olduklarını görünce onlara inancımız arttı. "Yukarıdaki alıntıda yer alan rakamlar yanlış değilse yatırılan her 177 lira bir yılın sonunda 270 lira oluyor. Yüzde 52.5’lik bir kazanç oranı söz konusu.Al
[Devamı]
Müjde: Negatif faiz artık sorun olmayacak
Fatih Özatay, Dr.
05 Temmuz 2017
Yok; enflasyondan arındırılmış (reel) negatif faiz değil konum. Tamamen bildiğiniz enflasyondan arındırılmamış faiz ve bu faizin ne ölçüde sıfırın altına düşürülebilirliği ile ilgiliyim.Tüm dünyada, özellikle de gelişmiş ülkelerde merkez bankacıları bir süredir elektronik para üzerinde kafa yoruyorlar. Tedavülde olan özel elektronik paradan söz etmiyorum. Tüm türlerini alt alta toplasanız para arzı okyanusunda bir damla kadar. Merkez bankalarının tümüyle elektronik paraya geçme konusu tartışılan. Özellikle de İngiltere Merkez Bankası "Paranın Geleceği" başlığı altında ciddi araştırmalar yapıyor. Tunus ve Senegal elektronik para uygulaması denemesine başladılar bile. İsveç'in de yakında kervana katılabileceği söyleniyor.Haklısınız; şu anda ödemelerde kullandığımız paranın zaten çok büyük bi
[Devamı]
Büyüme sürdürülebilir değil; çünkü...
Fatih Özatay, Dr.
28 Haziran 2017
Yılın ilk çeyreğine ilişkin GSYH büyüme oranının sürdürülebilir olmadığını ve nedenlerini ileride ele alacağımı belirtmiştim iki hafta önce. Nedenlerine geçmeden önce iki noktanın altını çizeyim. Birincisi, 'sürdürülemez' derken, büyüme oranında hemen çarpıcı bir düşüş olacağını iddia etmiyorum. Aksine, referandum öncesi uygulanan politikaların büyümeyi artırıcı etkilerinin bir süre daha devam etmesi beklenir. Bu etkiler geçince, geriye büyüme oranımızın kalıcı olarak yüksek olmasını engelleyen temel sorunlar kalacak. İkinci dikkatinizi çekmek istediğim nokta burada ortaya çıkıyor: Temel sorunlara ciddiyetle eğilen yeni bir programın ikna edici bir biçimde uygulamaya sokulması halinde, yüksek büyüme oranının (geçici olumsuz dış şokların büyümeyi azaltıcı etkileri bir tarafa) kal
[Devamı]
Doğrudan yabancı sermaye yatırımı: EM7 ve Türkiye
Fatih Özatay, Dr.
21 Haziran 2017
Bizim gibi ülkelere gelen sermaye türlerinden en çok istenileni doğrudan yabancı sermaye yatırımları. Bu tür sermayenin büyümeyi ve istihdamı olumlu etkilediği düşünülüyor çünkü. Öte yandan, uygulamalı çalışmalar bu ilişkiyi net bir biçimde ortaya koyamıyorlar. Bu da anlaşılır bir durum. Zira, gelen doğrudan yabancı sermaye tutarından daha önemli unsurlar var büyümeye etki açısından. Mesela yeni bir teknolojiye dayanan bir fabrika kurmaya mı geliyor o sermaye? Yoksa bir alış veriş merkezi satın almaya mı geliyor? Büyüme-doğrudan yabancı sermaye yatırımı ilişkisini etkileyen bir başka unsur sermayenin gittiği ülkedeki koşullar. Mesela işgücünün eğitim düzeyi ne? Bu ayrıntıları da dikkate alan çalışmalar büyüme-doğrudan yabancı sermaye ilişkisi üzerine daha ikna edici sonuçlara ulaşıyorlar.İ
[Devamı]
