Ticarette “korunma önlemleri” ve korumacılık: Ek vergi yoluyla ithalatın kısılması hedefe ulaştırır mı? Politika Notu / Sait Akman  

Bilindiği üzere, 5 Aralık 2014 tarihinde Ekonomi Bakanlığı başta Vestel olmak üzere yerli telefon üreticilerinin şikâyeti üzerine bir korunma önlemi soruşturması başlattı. Bu soruşturmanın 6 aylık uzatma sonrasında 2016 yılı başına kadar tamamlanması ve büyük bir ihtimalle ithal ürünlere “ek vergi” konulması şeklinde sonuçlanması beklenmektedir. Bu durumda 7 inç’in altındaki ithal cep telefonlarını satın alan tüketiciler daha yüksek maliyetlere katlanmak zorunda kalacak. İlave vergi ileri modellerde fiyatları oransal olarak daha da yükselecektir.

Ekonomi Bakanlığı konuya ilişkin Tebliğ’inde[1] belirttiği gibi yerli üreticilerden gelen ve GTİP (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu) 8517.12.00.00.11 olan “alıcısı bulunan verici portatif (cellular) telsiz telefon cihazları”nda ithalatta son yıllarda artış olduğu ve yerli üretimin ithalattan ciddi zarar gördüğü ve ciddi zarar tehdidine maruz kaldığı yönündeki başvurularını dikkate almış, ve yaptığı ön inceleme sonrasında bu üründe ithalatta artış görüldüğü ve ekonomik göstergelerde bozulma olduğu tespiti sonucu soruşturma açmaya karar vermişti. Benzer soruşturma kararları İran menşeli “alçak yoğunluk polietilen” ve “düz cam”; ve farklı ülkelerden gelen “porselen ve seramikten sofra ve mutfak eşyası” ile “duvar kağıtları” için de açıldı[2]. Yakın zamanda bazı önlemlerin sürelerinin de uzatıldığı görülmekte.

Türkiye’nin ticaret politikası savunma önlemleri

Cep telefonları dışındaki birçok sektörde, sektör temsilcileri ya da firmaların başvuruları üzerine, Ekonomi Bakanlığı’nın ilgili mevzuata dayanarak benzer korunma önlemi (safeguard) soruşturması başlattığı görülmekte. Bu soruşturmaların çok büyük bir bölümü “ciddi zarar” ya da “ciddi zarar tehdidi” tespit edilerek ek mali yükümlülük (vergi) ile sonuçlanmıştır.

Özellikle küresel krizin de etkisiyle 2008 yılından itibaren soruşturma sayısında ciddi artış gözlenmektedir. Bu önlemlerin tekstilden, bavula; gözlük çerçevesinden, kırtasiyeye; hırdavat malzemelerinden çiviye kadar 100’ün üzerinde ürün yelpazesini kapsamaktadır. Son dönemlerde sonuçlanan soruşturmalar sonrasında tekstil ürünlerinde % 20’ler civarında; sandık, bavul, çanta vb. ürünlerde % 30; ev tekstili, yatak örtüsü vb. % 50, çelik tel, ızgara vb. ürünlerde ise % 25 ek vergi getirilmiştir.