- [Yazarın tüm yazıları]

Ne oldu da Türkiye diğer gelişmekte olan ülkelerden ayrıştı? 25/08/2011 - Okunma sayısı: 7194

Ekonomi gündeminde yeniden döviz kuru ve borsadaki hareketler birinci sıraya oturdu.  Ancak verilere daha yakından baktığımızda, döviz sepetini (0,5 Dolar ve 0,5 Euro) 1,68'den 2,18'e taşıyan trendin Kasım 2010'da başladığı gözlenmektedir (Şekil 1).

Şekil 1. Döviz kurlarının seyri

Kaynak: TCMB

Bu dönemde Türk lirası Dolar karşısında yüzde 25, Euro karşısında yüzde 29 değer kaybetmiştir. Oldukça ilgi çekici olan bu performansı önde gelen 17 gelişmekte olan ekonomiyle karşılaştırdığımızda Türkiye'nin dolara karşı kurun değer kaybında açık ara önde geldiği gözlenmektedir. Bu dönemde Türkiye ile birlikte 5 ülkenin daha parası değer kaybetmiştir. Ancak Türkiye'den sonra en fazla değer kaybeden Arjantin Pezosu'nun dahi değer kaybı yüzde 8'de kalmıştır. Geri kalan 12 gelişmekte olan ülkenin parası ise bu dönemde değer kazanmıştır. Bu açıdan bakıldığında Türkiye, döviz kurundaki hareketler açısından diğer gelişmekte olan ülkelerden keskin bir biçimde ayrışmıştır (Tablo 1).

Ayrışma döviz kuru ile de sınırlı değildir. Bu dönemde Türkiye'nin menkul kıymetler borsasının hareketi açısından da ciddi biçimde ayrıştığı gözlenmektedir. 1 Kasım 2010 - 19 Ağustos 2011 döneminde İMKB dolar bazında yüzde 38.6 değer kaybetmiştir. Piyasalarda son bir ayda gözlenen çalkalanmanın da etkisiyle incelenen 18 ülkenin 15'inin borsalarında dolar bazında kayıplar gözlenmiştir. Ancak Türkiye'den sonra en fazla kayıp yaşanan Hindistan'da dahi kayıplar yüzde 22.9'da kalmıştır. Türkiye dışındaki 17 gelişmekte olan ülkenin borsasındaki ortalama kayıp yüzde 10'dur. Bu açıdan bakıldığında da Türkiye'nin ciddi biçimde ayrıştığını söylemek yanlış bir yorum olmayacaktır (Tablo 1).

Tablo 1. Gelişmekte olan ülkelerin döviz kuru ve borsa performansları

Kaynak: Bloomberg ve Pacific Exchange Rate Services

Ülkelerin Kasım'dan bugüne performansını iki alt dönemde incelediğimizde Türkiye'nin asıl ayrıştığı dönemin 1 Kasım 2010 ile 22 Temmuz 2011 arasındaki birinci dönem olduğu gözlenmektedir. Türkiye bu dönemde dolar kurundaki yüzde 18.7'lik değer kaybı ve dolar bazında borsa endeksindeki yüzde 27'lik kayıp ile diğer ülkelerden çok farklı bir görüntü sergilemiştir.

Piyasalarda çalkantının başladığı 22 Temmuz sonrasında ise Türkiye, gelişmekte olan ülkelerin geneline benzer şekilde hem borsada hem de dolar kurunda değer kaybetmiştir. 22 Temmuz sonrası dönemde Malezya, Endonezya ve Çin göreli olarak az etkilenen ülkeler olarak göze çarpmaktadır.

Ayrışma neden kaynaklanıyor?

Görüldüğü üzere Türkiye, Kasım başından beri döviz kurundaki ve borsa endekslerindeki hareketler açısından diğer gelişmekte olan ülkelerden ciddi bir ayrışma göstermektedir. Bu da uluslararası fon akımlarının Türkiye'ye karşı davranışlarında ciddi bir farklılaşmanın olduğunu kanıtlamaktadır. Özellikle son çalkantının başladığı 22 Temmuz öncesi dönemdeki ayrışma dikkat çekici boyutlardadır. Bu ayrışmanın altında birçok nedenin yatması mümkündür.

İlk olası etken 11 Kasım'daki Para Politikası Kurulu kararlarıyla birlikte Merkez Bankası'nın para politikası çerçevesinde yaptığı kapsamlı değişikliklerdir. İkinci olası etkeni, Merkez Bankası'nın politikasındaki değişikliği piyasalara yeterince anlatamamasından kaynaklanan kafa karışıklı olarak tanımlamak mümkündür. Üçüncü olasılık artan cari açık riskinin daha görünür hale gelmesidir. Bu dönemde IMF'in Türkiye'ye ilişkin değerlendirme raporlarının yayınlatılmaması ve piyasalarda neden yayınlatılmadığına ilişkin dedikoduların yayılması da dördüncü etken olarak sayılabilecektir. Bu etkenlerin tamamının veya bir bölümünün ya da öngörmediğimiz diğer dinamiklerin bu ayrışmada etkili olması muhtemeldir. Ayrışmanın ekonominin genel dengeleri açısından olumlu olup olmadığı ise önümüzdeki dönemde kendini belli edecektir.

[1] Dolar kurundaki pozitif (negatif) değişim ilgili ülkenin parasının değer kaybını (kazancını) göstermektedir.

* Sarp Kalkan, TEPAV Ekonomi Politikaları Analisti, http://www.tepav.org.tr/tr/ekibimiz/s/34/Sarp+Kalkan