Potansiyelinizi fazla zorlamamanız gerekiyor. Aksi takdirde motor su kaynatıyor.
Potansiyel büyüme oranını hesaplamak zor iş. Kaba sayılabilecek bir hesaplama yolu, GSYH’nin uzun dönemli eğilimini tahmin etmek ve onun yıllık ortalama büyüme oranını hesaplamak. Eğilim sonuçta gözlenmeyen bir değişken, çeşitli hesaplama (daha doğrusu tahmin etme) yöntemleri var. Ancak bu kaba hesabın bazı sorunları var. Birincisi Türkiye’de son 10-15 yılda verimlilik düştüğü için potansiyel büyüme oranının düşmüş olması beklenir. Oysa hesaplanan uzun dönemli eğilim bu düşüşü kısmen yakalayabilir. İkincisi, değişik tahmin yöntemleri ile ulaşılan eğilimler (potansiyel GSYH değerleri) ve potansiyel GSYH’den elde edilen potansiyel büyüme oranları farklılaşabilir.
Geçmişte yayımlanmış bir akademik çalışmada farklı yöntemlerle hesaplanan eğilimden sapmalar inceleniyor ve bazılarının aralarındaki ilişkinin negatif olduğu gösteriliyordu! Bu sevimsiz bir sonuç elbette. Yine de yaygın biçimde kullanılan bir eğilim tahmin etme yöntemi var. Yeni yayımlanmaya başlanan GSYH serisi 1995’in ilk çeyreğinden başlıyor. Bu yöntem kullanılarak elde edilen GSYH’nin eğilimi ile GSYH’nin kendisini ilk grafikte gösteriyorum.
2024 2’nci çeyrekten itibaren potansiyelin altında büyüme
Mevcut ekonomi programının uygulanmaya başlanmasından bir önceki çeyrek (2023’ün ilk çeyreği) ile 2025’in ikinci çeyreği arasındaki dönem için GSYH’nin eğiliminden (potansiyelinden) yüzde sapması ikinci grafikte yer alıyor. Mayıs 2023 seçimleri öncesindeki seçim ekonomisi uygulamaları sağ olsun, ele alınan dönemin başında büyüme oranı potansiyelinin çok üzerinde. Sonra aradaki fark giderek azalıyor ve 2024’ün ikinci çeyreğinde kapanıyor. O tarihten bu yana potansiyelinin altında büyüyor Türkiye ekonomisi.
İkinci grafik başımıza açtığımız belaları göstermenin farklı bir yolu. Malum, Eylül 2021-Mayıs 2023 arasında garip bir para politikası uygulamadaydı. Hem o politika hem onun yüzünden geliştirilen karmaşık kontrol yöntemleri hem de seçim ekonomisi nedeniyle ödemeler dengesi krizinin eşiğine gelmişti Türkiye.
Kıssadan hisse şu: Potansiyelinizi fazla zorlamamanız gerekiyor. Aksi takdirde motor su kaynatıyor. Ondan sonra da azımsanmayacak bir süre potansiyelinizi kullanamamak mecburiyeti hasıl oluyor.
Bu köşe yazısı 30.10.2025 tarihinde Nasıl Bir Ekonomi Gazetesi'nde yayımlandı.
