Profesör Kuran: “Orta Doğu’daki Geri Kalmışlıkta İslami Vakıf Geleneği Etkili”
Bu yıl “Merih Celasun’a Saygı Günü”nde anma dersinin konuğu Prof. Dr. Timur Kuran oldu.
ANKARA – TEPAV, İktisatçı Prof. Dr. Merih Celasun’un anısına düzenlediği “Saygı Günü”nün üçüncüsünü 27 Mayıs 2013 Pazartesi günü gerçekleştirdi. Etkinlikte “Merih Celasun’u Anma Dersi”, önceki yıllarda olduğu gibi yine dünyaca ünlü akademisyenlerden biri olan Prof. Dr. Timur Kuran tarafından verildi. Kuran’ın sunumu, “Orta Doğu’daki geri kalmışlıkla İslami vakıf geleneği arasında ilişki olduğu” tezi üzerine oldu. “TEPAV Merih Celasun 2012 Ödülü” ile “Celasun Ailesi 2012 Özel Ödülü” de bir törenle etkinlikte sahiplerini buldu.
“Zor anlarımda Merih Hoca’nın nasihatini hatırlarım”
TEPAV Direktörü Güven Sak’ın açılış konuşmasıyla başlayan etkinlikte Duke Üniversitesi Profesörü Timur Kuran, sözlerine üniversite yıllarında tanıştığı Merih Celasun ile ilgili bir anısını anlatarak başladı. Celasun’un iyimser tarafının kendini çok etkilediğini söyleyen Kuran, lisans tezini yazarken Türkiye’de gelir dağılımı üzerine bir projeye asistanlık ettiğini ancak projeye data toplamak üzere geldiği Ankara’da TÜİK’ten tüm bir günün ardından eli boş döndüğünü söyledi. Kuran, “Bunu o gün gördüğüm Merih Hoca’ya şikayet edecek oldum. O ise ‘Tekrar gider, 2-3 gün içinde alırsın. Büyütme, aradığın o data 10 yıl önce hiç toplanmıyordu bile’ dedi. Söylediği gibi birkaç güne datayı aldım. Bardağın hep dolu yanını görürdü. Halen böyle zamanlarda bu nasihatini hatırlarım” dedi.
Kuran, ardından sunumuna geçti ve Orta Doğu’daki politik sorunların kökenine ulaşmak için “sosyal yardım mekanizmasından çıkarak adam kayırma ve yolsuzluğu yaygınlaştıran” yapılara dönüşen İslami vakıfların bugüne ulaşan mirasının incelenmesi gerektiğini savundu. Türkiye’nin İslam dünyasında farklılaşmasında Osmanlı’da bu sistemi biraz esnek kılmaya yönelik çabanın etkisi olduğunu belirten Kuran, geçmişte modernleştiriciler tarafından kaldırılan vakıfların bugün değişerek modernleşme ve demokratikleşme açısından umut vadetmesini ise bir paradoks olarak niteledi.
Zenginliğe rağmen siyaseti etkilememiş
Profesör Kuran’ın verdiği anma dersi, “Orta Doğu’da Otoriter Yönetimlerin Kurumsal Kökenleri: İslami Vakıfların Politik Mirası (Institutional Roots of Authoritarian Rule in the Middle East: Political Legacies of the Islamic Waqf)” başlığını taşıdı. Orta Doğu’daki İslami vakıflar ile Batı tipi vakıfların yapısı hakkında bilgi vererek sunumuna başlayan Kuran, İslami vakıfların esnek olmayışı, koalisyon kuramayışı ve siyaset yapmaktan alıkonması gibi özelliklerinden bahsederken; işlevinin iktidarı dengeleyerek demokratikleşmeye katkı sağlamak yerine mal varlığının nesilden nesile aktarılmasıyla sınırlı kaldığını belirtti.
Vakıfların yapısındaki bu engeller ile zemin sağladığı yolsuzlukların Ortadoğu’nun neden politik bakımdan geri kaldığına ilişkin ipuçları sunduğunu söyleyen Profesör Kuran, bu kuruluşları destekleyen toplumsal normların da süregeldiğini ve bu çerçevede demokrasi deneyimi olmayan ülkelere koalisyon kuramayan Suriye’yi örnek gösterdi. Halbuki İslami vakıfların zamanında ekonominin önemli kısmını kontrol ettiğini ancak dengelere katkıda bulunamadığını belirten Kuran, “Avrupa’da loncalar, üniversiteler, din ve hayır kurumları hep sivil toplumun parçası olarak hükümdarı dengeleyerek demokrasiye geçiş sağlamış” dedi.
Kuran'ın konuşmasını Videolar bölümünden izlemek için tıklayınız.
Merih Hoca adına 2 ödül...
Kuran’ın sunumunun ardından katılımcıların katkı ve sorularıyla süren etkinlik ödül töreni ile devam etti. Törende ODTÜ Öğretim Üyeleri Murat G. Kırdar ve Meltem Dayıoğlu ile Hacettepe Üniversitesi’nden İsmet Koç’un “Zorunlu Eğitimin Adölesan Kadınların Evlilik ve Doğurganlık Davranışları Üzerindeki Etkisi” başlıklı çalışmasının “TEPAV Merih Celasun 2012 Ödülü”ne layık görüldüğü açıklanırken, çalışma sahipleri ödüllendirildi. “Celasun Ailesi 2012 Özel Ödülü”nü ise “Türkiye'de Büyüme ve Demografi: İktisadi Tarih, Doğum Yanlısı Söyleme Karşı” başlıklı çalışmasıyla Hacettepe Üniversitesi’nden M. Aykut Attar aldı. Ödül duyurusu geçen yıl yapılmış, konusu “Türkiye’deki demografik eğilimler ve iktisadi yansımaları” olarak belirlenmişti."
"Merih Celasun 2012 Ödülü"nün sunulduğu ve tartışıldığı panel haberine ulaşmak için tıklayınız.
Etkinlik törenin ardından verilen öğle yemeği ve kokteyl ile sona erdi. “Saygı Günü”, önceki yıllarda olduğu gibi Türkiye ekonomisine ilgi duyan herkese açık olarak, Profesör Merih Celasun’un aralarında akademik camianın öne çıkan isimlerinin de bulunduğu öğrenci ve dostlarının katılımıyla gerçekleştirildi.
