Türkiye'de neden ihracat yapılır
Hasan Ersel, Dr.
26 Ekim 2009
Küresel talebin düşmesi iç talepteki daralmayla birleşince ihracatın, riski azaltmaya yönelik ihracat uygulaması, anlamını yitirmiş oldu. Türkiye'de kurulu bir şirket neden ihracat yapar? Bu soruya, "Tatlı kârlar olduğu için" biçiminde kestirme bir yanıt verirsek yanlış olur. Bugünkü rekabetçi küresel ortamda, dünyada ihracat ne kolay bir iştir ne de "zannedildiği kadar" kârlıdır. Konuya şöyle yaklaşılabilir: Türkiye'nin iç pazarını, hele sanayi ürünleri söz konusu olduğunda, bizim önemli ihracat pazarımız olan Avrupa Birliği ülkelerindeki gibi rekabetçi olarak düşünemeyiz. Türkiye'nin iç pazarını, iktisat kuramcılarının "tekelci rekabet" adını verdikleri aksak rekabet tipi ile tanımlamak daha uygun olur. Bu piyasada yine çok sayıda satıcı vardır. Çünkü Türkiye'de iç pazara giriş, ithal
[Devamı]
Krizin yansımaları
Fatih Özatay, Dr.
25 Ekim 2009
Krizin tam anlamıyla patlak verdiği tarih olarak Lehman Brothers'ın Eylül 2008'in ortasındaki çöküşü alınıyor. Bugün bu tarihin biraz öncesinden başlayarak krizin önemli göstergeler açısından Türkiye'deki gelişimine bakmak istiyorum. Yaklaşık bir buçuk yıllık bir muhasebe söz konusu olan. Dört kanaldan krizin Türkiye'yi etkilediğini hep vurgulaya geldim: İhracat azalışı, şirketlerimizin ve bankalarımızın net dış borç geri ödeyicisi konumuna düşmeleri, içeride bankalarımızın açtıkları kredi miktarında azalma ve ekonomiye duyulan güvende düşüş. Tablo 1'de ilk sütununda dolar cinsinden ihracatımızın, ikinci sütununda ise bankalarımızın açtıkları toplam kredi miktarın enflasyondan arındırılmış biçiminin bir yıl öncesinin aynı dönemine göre yüzde artışları yer alıyor. Üçüncü sütundak
[Devamı]
1980 kurumlarını gözden geçirme zamanı çoktan geldi
Güven Sak, Dr.
24 Ekim 2009
1980 kurumları yaşamımızda derin bir yer tutuyor. Bilmem farkında mısınız? Halbuki onları bundan yaklaşık 30 yıl önce kurmuştuk. Daha önceleri yoktular. Yirmi dokuz yıl bir insan hayatında bile çok değil. O gün onların bir işlevleri vardı. İşlevlerini yerine de getirdiler ama artık onları yeniden düşünmemiz gerekiyor. 1980 kurumları denildiğinde, bunların ekonomi ile alakalı olanlarını ekonomi ile doğrudan alakalı değilmiş gibi görünenlerinden ayırmak gerekiyor. Bugün kısmi bir değerlendirmeye ne dersiniz? Aslında Türkiye'nin askeri müdahale ürünü tüm kurumlarını birbir elden geçirmesi gerekiyor. Ama şu son zamanlarda âdet olduğu üzere, "şöyle bir elden geçirelim, hareket olsun" laubaliliği ve hazırlıksızlığı ile değil, ciddiyetle kurumsal altyapımızı elden geçirmek gerekiyor. B
[Devamı]
Brezilya niçin mali sermaye girişine vergi koydu?
Hasan Ersel, Dr.
23 Ekim 2009
Brezilya, tahvil ve hisse senedine yatırım yapmak amacıyla ülkesine gelen sermayeye yüzde 2 oranında vergi koydu. Vergi, bu sermaye ülkeye girdiğinde alınacak. Böylece yabancı yatırımcıların tahvil ve hisse senedi alımından elde etmeyi bekledikleri kazanç düşecek. Bu durumda da ülkeye bu amaçla giren sermayenin azalması ve bunun sonucunda da döviz arzının eskisinden daha az olması beklenir. Dolayısıyla döviz (dolar) değerlenecek ya da ülke parası "real" değer kaybedecek. Brezilyalı yetkililerin derdi de bu son nokta: Yıl başından bu yana "real" yüzde 35 dolayında değerlenmiş. Bu da ülkenin ihracatını olumsuz yönde etkilemiş, ithalatını ise şişirmeye başlamış. Brezilya'nın bu yılın ağustos ayında 3.1 miyar dolar olan ticaret fazlası, eylül ayında 1.3 milyar dolara düşmüş. Bunun temel nedeni
[Devamı]
Hangi sürat felaket?
Fatih Özatay, Dr.
22 Ekim 2009
Pazartesi incelemeye başladığım konuyu sürdürüyorum. Bugünün sorusu şu: Hızlı kredi genişlemesi neden para politikası açısından önemli bir sorun yaratma potansiyeline sahip? J. Frankel ve A. Rose, 1996 yılında yayınladıkları bir çalışmada 1971-1992 dönemi için gelişmekte olan ülkelerdeki para krizlerini inceliyorlar. Yüz ülkeden buldukları ortak özelliklerden bir tanesi de kriz öncesi dönemlerde yurtiçi kredi hacminde hızlı artış olması. Bu alanda daha yenilerde günışığına çıkan bir çalışma Barajas ve arkadaşları tarafından yapılmış. İnceledikleri çok sayıdaki bankacılık krizinin yaklaşık yarısından önce hızlı kredi genişlemesi dönemi yaşandığında dikkat çekiyorlar. Bu bulguların arkasındaki temel neden şu: Hızlı ekonomik genişlemeyle birlikte işlerin olumlu yönde gitmesiyle fina
[Devamı]
Harcama çeki zamanında işe yaramış gözüküyor
Güven Sak, Dr.
22 Ekim 2009
Yok canım burada değil orada. TEPAV, Türkiye için bu yılın başında, harcama çeki önerisini gündeme getirdiğinde hükümetimiz pek oralı olmamıştı. Hatırlayın lütfen, "canım zaten onlar işe yaramıyor" gibi, "yerim dar, yenim dar" kabilinden yanıtlar hemen yetiştirilmişti. Halbuki işi ciddiye alan, kendi ülkelerindeki küçülmeyi sınırlandırmaya çalışan ülkelerde bu tür tedbirler o dönemde denendi. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) bu sürekli denemeler çağında, iktisat politikası aktivizmi açısından en hareketli ülkelerden biriydi. ABD'de 2008 krizi tedbirleri arasında ilk sırayı alanlardan biri de hanehalkına doğrudan tüketim desteği dağıtılmasıydı. Benzer bir tedbir aynı zamanda örneğin Şili'de de uygulamaya konulmuştu. Bakın şimdi ABD deneyimi ile ilgili akademik raporlar gündeme
[Devamı]
Türkiye, 2008'den 2009'a 10 sıra gerilemiş
Güven Sak, Dr.
20 Ekim 2009
Dünya Bankası'nın 2010 yılı "İş Ortamı" (Doing Business) raporu eylül ayında yayımlandı. Ama ortadaki keşmekeşten konu fazlaca tartışılmadı. Rapor, 2008 yılından 2009'a Türkiye'nin yalnızca küçülmediğine, ülkede iş yapma ortamının da göreli olarak kötüleştiğine işaret ediyor. Bunun ne anlama geldiği üzerinde durmaya ne dersiniz? Dilerseniz aşağıya bekleriz. Önce ne olduğunu bir belirleyelim: Türkiye'nin 2009 raporunda 63'üncüyken 2010 raporunda 73'üncülüğe gerilediği İş Ortamı Raporu, dünya ekonomilerini yatırım yapılabilirlik açısından sıralayan en kapsamlı çalışma niteliğinde. Çalışma, 2009 ve 2010 raporları itibariyle 183 ülkeyi içeriyor. Daha Birleşmiş Milletler kadar olmadı, ama bekleyin olacak. Rapor, 2004 yılından beri yayımlandığı için uzun soluklu. Sonuçta ülke ekonom
[Devamı]
Hızlı kredi genişlemesi ve balonlar
Fatih Özatay, Dr.
19 Ekim 2009
Şu satırlar 2004 yılında yayımlanan Merkez Bankası'nın 'Ağustos Ayı Enflasyonu, Görünüm ve TCMB Faiz Oranları' duyurusundan alınma: " Unutulmamalıdır ki ülkemizin ihtiyacı olan çok yüksek hızlarda dengesiz bir büyüme değil, uygulanan programlara uygun sürdürülebilir nitelikte bir büyümedir. Bunu sağlamak üzere, ... , çok hızlı kredi genişlemesini (daha sağlıklı bir mali sektöre ulaşılması amacına ters düştüğü saptanıyorsa) makul ölçülere indirecek ve uluslararası mali sektör normları ile de uyumlu olacak arz yönlü kısıtlamalara gidilmesi, ... gibi seçici önlemlerin alınması gerekmektedir." Alıntı, duyurunun 'cari işlemler açığı ve enflasyon' üst başlığı altında yer alan yirminci maddesinden. O dönemin en sıcak tartışma konusu yüksek cari açık ve bol miktarda uluslararası sermaye
[Devamı]
Krize çözüm arayışları birlikten geçiyor
Hasan Ersel, Dr.
19 Ekim 2009
Pittsburgh'daki G-20 toplantısı ve onu izleyen İstanbul'daki IMF toplantısında alınan kararlar, önümüzde yıllar ile ölçülen bir süre gündemde kalacak ve yoğun tartışmalara konu olacak gibi. 2008'de başlayan ve hepimizi daha epeyce rahatsız edeceği anlaşılan küresel krizin bazı konularda küresel düzeyde önlemler alınması gereğinin anlaşılmasına katkıda bulunduğu söylenebilir. Tabii, bir anlamda, apaçık olan bu sonuca neden bu kadar geç ulaştığımız da ayrı bir soru. Bir de olayın anlaşılmasıyla çözüm bulunmasının özdeş olmadığına dikkat etmek gerek. Çözüm, ister istemez, ileride gerçekleşmesi umulan yarar için bugün birilerine (kişiler, şirketler ya da ülkeler) az ya da çok yük getirecek. Bunu da ilgililere kabul ettirmek o kadar kolay değil. Onun için Pittsburgh'daki G-20 toplantısı ve onu
[Devamı]
ÜFE'ye endeksli kira olmaz
Fatih Özatay, Dr.
18 Ekim 2009
Ele alınacak çok konu var dedim, birkaçını da saydım; ama bugün de sıra onlara gelmedi. Nedeni, memlekete 'bir hayrımız dokunsun' duygusu. Şu: Meclis'te 'Borçlar Yasası' görüşülüyor. Çok önemli bir yasa tasarısı bu. Dün bizim gazetede bu yasa tasarısının bazı maddelerine ilişkin bilgiler vardı. Bu arada ev sahibi ile kiracı arasındaki ilişkileri düzenleyen maddelere özel bir yer ayrılmıştı. Maddelerden birine göre, kira bedeli en fazla bir önceki yılda gerçekleşen üretici fiyat endeksindeki (ÜFE) artış oranı kadar artırılabilecekmiş. Eyvah ki eyvah! Yeni fiyat endeksleri 2003'ten beri yayınlanıyor. Eskiden tüketici fiyat endeksi (TÜFE) ve toptan eşya fiyat endeksi vardı. Şimdi ise TÜFE ve ÜFE. "Eyvah ki eyvah!"ın nedeni şu: ÜFE hesaplanış tarzı itibariyle çok oynaklık gösteren
[Devamı]
