Federal Reserve Başkanı Ben Bernanke, 15 Temmuz 2008'de ABD Senatosu Bankacılık, Konut ve Kentsel İşler Komitesine, "Kongreye Yarı Yıllık Para Politikası Raporu"nu sundu. ABD gibi, büyük, çok gelişmiş ve doğal olarak karmaşık bir ekonomide neler olup bittiği konusunda bir izlenim edinmek için iyi bir fırsat. Ana noktaları özetlemeye çalışayım: 1) ABD'de 2008 yılının ilk yarısında konut kesiminde 2006'da başlayan ve 2007 yılında ipotekli gayri menkul kredileri piyasasındaki bozulmayla belirginleşen daralma mali kurumlarda ciddi zararlara ve kredi koşullarında keskin bir daralmaya yol açmıştır. Bu olumsuz gelişmelerin harcama ve iktisadi faaliyet hacmi üzerindeki olmsuz etkileri petrol ve diğer hammadde fiyatlarındaki artışlarla daha da güçlenmiştir. 2) Sonuçta iktisadi 2008in ilk yarısında ekonomide zayıf bir büyüme ve hızlanan enflasyon (ilk beş ayda yüzde 3,5 dolaylarında) görülmüştür. İstihdam açısından görünüm iç açıcı değildir. 2008'in ilk yarısında özel istihdamda ciddi düşüş ortaya çıkmıştır. İşsizlik oranı yüzde 5,5 dolayına yükselmiştir. Konut sektöründe daralma devam etmektedir. Kişisel tüketimdeki artış, kolaylıkla beklenebileceği gibi, mütevazı boyutta olmuştur. Özel yatırımlar ilk çeyrekte neredeyse aynı kalmış, ikinci çeyrekte ise biraz hareketlenmiştir. 3) Bu koşullar altında para politikası mali piyasalardaki gelişmeler ve bunların makroiktisadi görünüm açısından doğurduğu sonuçlara odaklanmıştır. 4) Alınan politika önlemleri sonucunda piyasalarda düzelme belirtileri ortaya çıkmış, pek çok mali kuruluş sermaye açıklarını kapatabilmiştir. Ancak yılın ortasına gelinen bu günlerde hâlâ mali piyasalarda ciddi tedirginliklerin olduğu görülmektedir. Bunun bir nedeni ekonominin geleceği, dolayısıyla kredi kalitesi, konusundaki belisizliktir. (Burada Bernanke, Fannie Mae ve Freddie Mac adlı devlet tarafından desteklenen kurumların durumuna gönderme yapıyor). Ben Bernanke para politikası yapımcılarının karşılaştıkları temel sorunun büyüme ve enflasyona ilişkin görünümüm taşıdığı riskleri doğru değerlendirme olduğunu vurguluyor. Bunun nedeni de geleceğe ilişkin belirsizlikler. Enerji fiyatlarındaki artış, daha katı kredi piyasası koşulları ve konut piyasasındaki daralma büyüme için olumsuz riskleri temsil ediyor. Öte yandan enerji ve diğer hammadde fiyatlarındaki artış enflasyonu giderek daha fazla körüklüyor. Burada para politikası yapımcılarının karşılaştığı sorun şu: Ekonomiyi canlandırma umuduyla para politikasında gevşemeye izin vermek, uzun dönemli enflasyon bekleyişlerini bozabilir. Bunun da ekonominin daha uzunca bir dönemdeki performansını olumsuz etkilemesi söz konusu olacaktır. Bu iki kaygı arasında bir denge bulmak gerekiyor. O da söylemesi kolay yapması zor bir iş. Peki önümüzdeki dönem için FED'in bekleyişleri ne? FED, Kongreye verdiği raporlarda, bana ilginç gelen bir yöntemle, kendi yöneticilerinin öngörülerini de veriyor. Yöntem şu: Federal Açık Piyasa Komitesi (FAPK) üyelerinin her birisi bağımsız olarak büyüme, enflasyon ve işsizlik öngörüsü yapıyor. Bunu yaparken de her katılımcı kendisinin uygun para politikası değerlendirmesini hesaba katıyor. Sonra bunlardan çıkan sonuçlar, aralık tahmin biçiminde, yayınlanıyor. FED bunu yaparken iki tablo veriyor. Birinde üst ve alt uçta kalan üçer öngörü dışarıda bırakılıyor, diğerinde ise bütün katılımcıların öngörüleri hesaba katılıyor. Tabloda bu öngörülerden ilki veriliyor FAPK üyelerinin öngörüleri ABD ekonomisinin gelecek yıldan itibaren kendisini toparlamaya başlayacağı biçiminde. Ancak, işsizlik konusunda pek iyimser görünmüyorlar. Ekonomideki canlanmanın 2010 yılı sonuna kadar işsizlik oranına yansımasının epeyce sınırlı kalacağını düşünüyorlar. Son bir nokta daha: Aynı kişilerin Nisan ayında yaptıkları öngörülerle karşılaştırıldığında 2008 için hem büyüme ve hem de enflasyon beklentilerinde artış yönünde bir değişiklik olmuş. Gelişmeler, ortalamada, üyeleri bu yılın büyümesi konusunda daha iyimser, enflasyonu için ise daha kötümser olmaya yöneltmiş. İşsizlik ve çekirdek enflasyon öngörüleri ise kabaca aynı. Önümüzdeki yıllar için de öngördükleri eğilim de pek değişmemiş.

Bu yazı 18.07.2008 tarihinde Referans Gazetesi'nde yayınlanmıştır.