Dünyada gelir dağılımını birbirine ters yönde etkileyen iki gelişme var. Bunlardan ilki, ülkeler arasında kişi başına gelir farklarının azalmaya başlaması, ikincisi ise bazı ülkelerin içinde gelir dağılımının bozulması. İlki dünya gelir dağılımını düzeltici, ikincisi ise bozucu yönde etki yapıyor. İlkinin ortaya çıkış nedeni gelişmekte olan ülkelerin kişi başına gelirlerin gelişmiş ülkelere oranla daha hızlı artması. İkincisinin ise ülkelere ve zamana göre değişen nedenleri var. Dünya gelir dağılımını incelemek pek de kolay değil. Veriler eksik ya da yetersiz. Araştırmacılar, bu sorunları aşabilmek için farklı varsayımlar yapmışlar ve değişik yöntemler kullanmışlar. Dolayısıyla farklı sonuçlara ulaşmışlar. Bazıları gelir dağılımının bozulduğu, diğerleri ise düzeldiği yönüne sonuçlara ulaşmış. Bu alandaki önemli çalışmalardan birisi Columbia Üniversitesinden Xavier Sala-i-Martin tarafından yapılmış. 1970-2000 dönemini ve 138 ülkeyi kapsıyor. Ulaştığı temel sonuçlar şöyle tabloda özetleniyor.

Küreselleşme ve dünya gelir dağılımı Dünya 1870 ila 1913 yılları arasında da dünya güçlü bir küreselleşme hareketi yaşadı. Dış ticaret, sermaye hareketleri çok arttı ve bugünkünden farklı olarak kitlesel göçler oldu. Bu dönemde, kabaca, ülkeler arasında kişi başına gelirde bir yakınsama var. 1913 ila 1950 yılları arasındaki döneminde ise, ekonomilerin ulusal sınırlar içine daha çok kapanması; dolayısıyla küreselleşmeden uzaklaşılması söz konusu. Bu dönemde dünyada kişi başına gelir farklılıkları artıyor. 1950 ila 1973 yıllarında ise dünyada hızlı gelişme ve bunun getirdiği bir istikrar var, ülkeler arasında kişi başına gelir farklılıkları ise azalıyor. 1973 yılından sonra ise ikinci küreselleşme dönemi geliyor. Bu döneme ilişkin bulgular küreselleşmenin üç bileşeni (dış ticaret, doğrudan yabancı yatırım ve mali serbestlik) ile gelir eşitsizliği arasında anlamlı bir ilişki bulunamamış. Dolayısıyla, büyüme etkisi bir tarafa bırakıldığında, küreselleşmenin dünya gelir dağılımı üzerindeki etkisi belli değil. Çünkü, küreselleşme, bazı durumlarda ülke içi gelir dağılımını bozabiliyor. Ancak, bazı ülkeler, bu etkiyi gelir dağılımını düzeltici politikalarla silebiliyor, bazıları ise bunda başarılı olamıyor. Çalışmalarda bir de demokratik karar alma mekanizmasının varlığının önemi ortaya çıkıyor. Genelde demokratik ülkelerde gelir dağılımı daha düzgün oluyor. Bütün bunlar bir araya konulduğunda küreselleşmenin ülke içi gelir dağılımı üzerindeki etkisi konusunda bir genelleme yapılamıyor.

İyileştirme olmasa da bozulma engellenir İçinde bulunduğumuz krizden nasıl çıkılacağı bu nedenle çok önemli. Gelişmiş ülkelerin bir teknoloji hamlesi yapıp yapamayacaklarını şimdiden kestirmek zor. Ama yaparlarsa ve gelişmekte olan ülkeler bunları izleyemezse, kriz sonrası dönemde ülkeler arasında kişi başına gelir farklılıkları tekrar artabilir. Hele bu olgu korumacılık ile birleşirse, 1930'lu yıllarda yaşananlar tekrarlanabilir ve dünya gelir dağılımı daha da bozulabilir. Bunun gelişmekte olan ülkelerdeki demokratikleşme eğilimlerini zayıflatması durumunda ise dünya gelir dağılımındaki bozulma daha da belirginleşir. Ancak, unutulmaması gereken bir şey daha var: Gelir dağılımını düzeltmeye yönelik politikalar 1930'lu yıllardan bu yana çok gelişti. Gözlemler de bu tür politikaların gelişmekte olan ülkelerde de bir ölçüde etkili olabildiğini gösteriyor. Konuyu ciddiye alırsak, belki gelir dağılımını iyileştiremeyiz ama daha da bozulmasını engelleyebiliriz.

1970-2000 DÖNEMİNDE DÜNYA GELİR DAĞILIMI NASIL BİR SEYİR İZLEDİ 1. 1970'li yıllarda dünyada gelir dağılımında eşitsizlik pek az oynamış. Oynama ise gelir eşitsizliğinin artması yönünde. 2. 1980'li ve 1990'lı yıllarda dünyada gelir dağılımdaki eşitsizlik önemli ölçüde azalmaya başlıyor, "fakirlik" oranı da düşüyor 3. Dünyadaki gelir dağılımdaki değişmeyi etkileyen temel değişken ülkeler arasındaki gelir farklılıklarının azalması. Buna karşılık ülkeiçi gelir dağılımları ise bozuluyor. 4. Ulaşılan sonucu etkileyen en önemli gelişme Çin Halk Cumhuriyeti'nde (ve daha az ölçüde Hindistan'da) kişi başına gelirin hızla yükselmesi. 5. Bütün bunlar olurken Afrika'da hem gelir dağılımı kötüleşiyor, hem de fakirlik artıyor. 6. 2000 yılına geldiğimizde ise dünya gelir dağılımı, eskiye oranla düzelmiş olmasına rağmen, hâlâ daha çok bozuk.

Bu yazı 02.03.2009 tarihinde Referans Gazetesi'nde yayınlanmıştır.