Dikkat: Riskler artıyor
Ülkelerin risklerini ölçmekte kullanılan göstergelerden bir tanesi de EMBI getiri farkı (spread). JP Morgan tarafından hesaplanıyor. Bize benzer ülkelerin hazinelerinin çıkardıkları dolar cinsinden tahvillerin getirileri ile aynı vadede ABD Hazinesi'nin çıkardığı tahvillerin getirileri arasındaki farkı gösteriyor. Fark ne kadar açılıyorsa o ülkenin riskinin de o kadar büyüdüğü düşünülüyor. Grafikte Türkiye için hesaplanan riskin 2006'nın başından bu yana gelişimi gösteriliyor.Birkaç tane gözlem: Bu dönemde riskin en düşük olduğu tarih 1 Mayıs 2006 (spread 164 puan). En yüksek olduğu tarih ise 27 Haziran 2006 (spread 328 puan). Çok kısa sürede iki katına çıkmış. Hatırlarsanız o tarihlerde yine uluslararası piyasalarda dalgalanmalar yaşanmıştı. Biz de yangına körükle gitmiş; durduğumuz yerde bir Merkez Bankası yönetimi sorunu çıkarmıştık. Bu iki tarih grafikteki ilk iki dikey çizgi ile gösteriliyor.Bundan sonraki en düşük risk değeri, grafikte üçüncü dikey çizgiye karşı gelen 1 Haziran 2007 tarihi. O dönemdeki spread 175 puan olmuş. 'Grafik okumaya alışkın' gözler hemen fark edecektir: O tarihten bu yana riskin ana eğilimi yukarıya doğru olmuş. Arada önemli dalgalanmalar var, ama ana eğilim artma yönünde. Son gözlemi muhtemelen çok iyi göremeyeceksiniz. Ama asıl ona dikkat: Cuma günü spreadin değeri 313'e yükselmişti. Yani, 2006'daki en yüksek değere çok yakın bir değer.Bir noktaya daha dikkat etmek gerekir: 2006'daki yükselme baş döndürücü bir hızla gerçekleşmişti. Şimdiki yükselme 'alıştıra alıştıra' oluşuyor. Dünkü yazımda, Merkez Bankası'nın son aylardaki bunca faiz indirimine karşın (2.25 puan) piyasadaki faizlerin yüzde 16-17 bandının üst sınırlarında seyretmeyi sürdürdüğünü, üstelik son haftalarda yükselme eğilimi gösterdiğini belirtmiştim.Şüphesiz şu andaki risk artışının temel nedeni dışarıda olan bitenler. Ama bilimsel çalışmalar şunu da söylüyor: Sizin içeride yaptıklarınız da riski etkiler. Öyle olmasaydı ve her ülkenin riskini sadece dışarısı belirleseydi, ülkeler arası risk farkı da olmazdı herhalde.
Oysa cuma günü itibarıyla, bazı ülkelerin spreadleri şöyleydi: Brezilya: 265, Meksika: 172, Arjantin: 503, Bulgaristan: 198.Hem spread hem de faiz verileri aynı noktaya getiriyor bizi: Riskler artıyor. Para politikasıyla, suni biçimde faizler düşürülerek riskler azaltılamaz. Olsa olsa artırılır. Söz konusu riskleri nasıl azaltırız diye düşünmek gerekiyor. Bunun yolu da Merkez Bankası ile uğraşmaktan değil, ikinci kuşak reformları uygulamaya koymaktan geçiyor.Grafik 1: Türkiye riskinin göstergesi(EMBI 'spread'i, 3 Ocak 2006 29 Şubat 2008)
Bu yazı 03.03.2008 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayınlanmıştır.
