Dünya’nın en büyük iki ticaret devi arasında bir süredir zemin yoklaması şeklinde devam eden temasların ciddi bir Serbest Ticaret Anlaşması arayışına dönüşeceği anlaşılmaktadır. Bu amaçla iki taraf arasındaki temasların olumlu seyrettiği ve STA’dan her iki tarafın da beklentilerinin yükselmeye başladığı ve anlaşmanın 2014 yılında tamamlanacağına dair ümitlerin yeşerdiği belirtilmektedir. Başkan Obama’nın önceliğinin, bu defa küresel ticaretin daha açık bir ortamda gerçekleştirilmesini sağlamak olduğu görülmektedir.

Başkan Obama 13 Şubat 2013 tarihinde yaptığı Birliğin Durumu mesajında bu konuya değinmiş ve desteğini çok açık bir şekilde dile getirmiştir:”… ve bu akşam Avrupa Birliği ile kapsamlı Transatlantik Yatırım ve Ticaret görüşmelerine başlayacağımızı ilan ediyorum. Çünkü serbest ve adil ticaretin Atlantik üzerinde gerçekleşmesi milyonlarca Amerikan vatandaşının iyi maaş almasını sağlayan işlerde çalışmasını desteklemektedir.”

Doha Kalkınma Turunda karşılaşılan tıkanıklık Başkan Obama’yı, ABD Temsilciler Meclisine ve Amerikan kamuoyuna kolayca kabul ettirebileceği farklı bir yola sevk etmiştir.  ABD Pasifikte müzakereleri yoğun bir şekilde yürütülen Trans Pasific Partnership (TPP) arayışının  yanında  en büyük ticaret partneri olan AB ile yeni nesil sayılan derinleştirilmiş bir STA’ya yönelmiştir.

ABD Ulusal İstihbarat Konseyi’nin 2030 yılına ait beklentiler konusundaki raporunda Asya  ülkelerinin 2030’da ABD ve AB ekonomilerini toplamından daha büyük olacağı yolundaki tahminleri, taraflar arasındaki ilişkilerin  daha da  yoğunlaştırılmasının bir başka nedenini   oluşturmuştur.  İlk defa geçtiğimiz yıl AB Komisyonu Başkanı Barroso ile Başkan Obama tarafından gündeme getirilen STA fikri,  bir iyi niyet ifadesinin  ötesine geçilerek ciddi bir müzakere ortamına  doğru süratle ilerleme kaydetmiştir.

Gerçekten de,  ABD ‘yi ziyaret eden kalabalık bir Avrupa Birliği Parlamenter grubu, ABD ve Temsilciler Meclisini ziyaretleri sırasında, STA  üzerinde kapsamlı şekilde durmuş ve bu konudaki ciddiyetlerini belirtmişlerdir.  AB Ticaret Komiseri Karl de Gucht ile ABD Ticaret Temsilcisi Ron Kirk’in  Eş Başkanlık yaptığı Çalışma Grubunun  bu  konuda hazırlayacakları rapor bu yıl sonunda her iki Başkana sunulacaktır.

Esasen, en büyük iki ticaret blokunu oluşturan ABD ve AB, ekonomilerinin gelişmişlik seviyelerinin dikte ettiği  geleneksel yaklaşımların ötesinde  farklı içerikte  bir ticaret anlaşması hedeflemektedirler.  Tablo dan da görüleceği üzere mal ticaretinde gümrük tarifeleri düşüktür. Olası anlaşmanın gümrük tarifelerini  indirmek yerine, hizmet ticaretinin kolaylaştırılması, tarife dışı engellerin azaltılması, elektronik ticareti, fikri mülkiyet hakları ve iletişim teknolojilerine ilişkin ileri düzenlemelerin yapılması, bitki ve insan sağlığı alanlarında küresel düzenlemelere örnek teşkil edecek yeni kuralların yaratılması gündemdedir.

ABD - AB Ticaret İlişkileri

Kaynak: DTÖ, Ülke İstatistikleri

Neden şimdi?

Tarafların Transatlantik işbirliğini daha ileri seviyeye götürmek konusunda anlayış birliği içinde olmaları küresel ticarete ilişkin beklentileri ile doğrudan bağlantılıdır:

• Çok taraflı sistemin küresel ticaretin liberalleştirilmesinde gösterdiği zaafiyeti iki büyük blok arasında yapılacak bir STA ile bir ölçüde giderilmesi gündemdedir.

• Çin’in süratli bir şekilde etkinliğini artırdığı küresel ticaret alanında günümüzde başat aktör olma özelliğini muhafaza eden iki blok arasında  mutabakat sağlanarak, çok taraflı ticaretin kurallarının oluşmasına emsal olacak düzenlemelerin zamanlıca yapılması amaçlanmaktadır.

• ABD  kamuoyunda dış ticaretin  istihdam kaybına neden olan bir olgu gibi algılandığı bir ortamda, AB’deki   işgücü maliyetlerinin ABD ile orantılı olması , AB ile genişletilmiş ve derinleştirilmiş bir STA yapımı, ABD ticaret çevrelerinde destek sağlayabilecektir.

• Özellikle pazara giriş bakımından belirleyici bir öneme sahip olan;  ilaçların onaylanmasına,  ürünlerin standartlarının belirlenmesine, çevre ve istihdam standartlarının düzenlenmesine ilişkin süreçlerde uygulanan kuralların uyumlaştırılması; her iki blok bakımından  önemli bir pazar açılımı avantajı sağlayabilecektir.

• ABD’nin, Çin’in ekonomik ve siyasi olarak nüfusunu dengelemek saikiyle Pasifik bölgesine yoğunlaştırdığı ilgisini Transatlantik işbirliği ile farklı bölgelerde yaygınlaştırmaya çalıştığı kanıtlanabilecektir.

Türkiye bakımından...

Türkiye ‘nin tarım dışı mal ticaretine ilişkin gümrük tarifeleri Gümrük  Birliği nedeniyle esasen düşük olduğu için ABD- AB STA’sının etkileri bu alanda önemli olmayabilir. Ancak,çok taraflı ticaretin Doha Kalkınma Turu dolayısıyla kural koyma kabiliyetinin kısıtlandığı günümüzde,  iki büyük blokun üzerinde anlaşacakları kuralların küresel ticaret bakımından  emsal teşkil edeceği düşünülmektedir.  Bu husus, müzakerelerine katılmadığımız, katkıda bulunmadığımız  kurallar bütününe Türkiye’nin  uzun vadede uyum gösterme zorunluluğunu beraberinde getirmektedir. Müzakerelerin yakından izlenmesi yararlı olacaktır.

* Merve Begüm Akıncıoğlu, Ticaret Çalışmaları Merkezi, Araştırmacı