Tüm Dünyada olduğu gibi ülkemizde de tarım önemi günden güne artan bir sektördür. Özellikle son yıllarda mevsimsel ve yıllık enflasyon rakamlarının tartışıldığı dönemlerde kamuoyu açısından daha da önem kazanmaktadır. Tarım sektörü 2017 yılı itibariyle;
• 79,5 milyon ülke nüfusunu beslemekte,
• 56 milyar ABD doları tarımsal hasıla, ve
• 17 milyar ABD doları tarımsal ihracat rakamları ile ön plana çıkmaktadır.
Ayrıca Tarım Sektörü;
• Toplam ülke nüfusumuzun %10’ünü barındırmakta,
• İstihdamın %20’sini sağlamakta,
• GSMH’nın %8’ini oluşturmakta,
• Toplam ihracatın %12’sini gerçekleştirmektedir. Sanayiye hammadde temin eden, gıda güvenliğinin teminatı olan sektördür.
Tüm bu rakamların yanı sıra dünyada ve Avrupa’daki konumu ile övünülen bir sektör görünümü sergilemektedir.
Ancak, Dünya Bankası tarafından yapılmakta olan bazı çalışmalar ve ülkeler arası karşılaştırmalara bu konularda daha farklı sonuçlara varabilmektedir.
“2017 Tarım Faaliyetinin Etkinleştirilmesi-Enabling the Business of Agriculture- 2017 (EBA)” raporu, Dünya Bankası Grubu’nun 190 farklı ülkenin ekonomideki kanun ve düzenlemeler ile reformların ölçülmesinde takdir gören üne sahip “İş Yapma Kolaylığı-Doing Business” raporundan esinlenilerek hazırlanmıştır.
Söz konusu rapor (EBA), seçilmiş olan toplam 62 ülke arası karşılaştırmaya dayalı olarak, politika oluşturma sürecine bilgi girdisi sağlamayı ve reformları tetiklemeyi amaçlayan bir araç olarak tanımlanabilir. Çalışmanın iki ana amacı söyle özetlenebilir:
(i) Tarım faaliyetinin önündeki yasal engellerin tespit edilmesi,
(ii) Dünya genelindeki 62 ülke için kamu düzenlemelerinin gereklerini yerine getirmenin ve buna yönelik işlem maliyetlerinin miktarının belirlenmesidir.
EBA kapsamındaki çalışmanın en önemli çıktısı ise, tarımsal değer zincirinde yer alan faaliyetler ile ilişkili tüm piyasaların karşılaştırılması ve buna ilişkin global ve alt detayda sıralamaların (ranking) yapılabilmesidir.
EBA çalışması Dünya Bankası tarafından 2012 yılı itibariyle kavramsal olarak ele alınmış 2013-2014 döneminde 10 pilot ülke için başlatılmıştır. 2014-2015 döneminde 40 ülke ve 2016 yılında Türkiye’nin de içinde olduğu 62 ülke için gerçekleştirilmiştir. 2017 yılında çalışmanın metodolojisinin tartışılması, geliştirilmesi ve en önemlisi yaygınlaştırılması için çalışmalar yürütülecek ve 2018 yılı itibariyle de çalışma yapılan ülke sayısı 80’e çıkarılacaktır.
EBA kapsamında seçilen 62 ülkeden; kullanılan tohum, gübre, makine, finansman, su ve sulama altyapısı, nakliye olanakları ve yeterliliği, tarımsal piyasalar ve bilgi işlem teknolojileri gibi konularda geliştirilen verimlilik göstergeleri (yasal ve düzenleyici gerekliliklere uyum konusunda özel sektörün yaşadığı süreçler) ve yasal göstergeler (kamu düzenlemeleri, genel olarak uygulanan diğer yasal metinler, yargı kararları ve idari kararlar) üzerinden değerlendirmeler ve mukayeseler yapılmaktadır.
Konular ve göstergelere ilişkin detaylara ve raporun tümüne “eba.worldbank.org” adresinden ulaşmak mümkündür.
Raporda Türkiye’ye ilişkin sonuçlara bakacak olursak; Türkiye raporun değerlendirmesinde “yüksek orta gelir” düzeyine sahip ülkeler arasında olarak tanımlanmıştır. Değerlendirme yapılan ülkeler arasındaki sıralaması ve 100 tam puan üzerinden yukarıdaki konulara göre aldığı puanlar da şöyle olmuştur:
Bu çalışma kapsamında Türk tarımında en önemli konular arasında son yıllarda yaşanan asimetrik piyasa koşullarının yarattığı sorunların yansıması ile karşılaşılmaktadır. Buna göre, tarım piyasalarında (üretici örgütleri, tarımsal ticaret ve bitki korumada karşımıza çıkan karantina uygulamaları, kalıntı izleme gibi konular), su (entegre su kaynakları yönetimi ve bireysel sulama suyunun denetimine ilişkin yasal konular ve denetleme) ve BİT (kırsal alanda bilgi işlem teknolojilerinin yaygın kullanımı ve yasal mevzuatı) gibi ana konularda en başta dile getirilen büyüklüklere göre Türk tarımının oldukça geride olduğu görülmektedir.
Bu rapor Türkiye’de çok özel ve önemli tartışmalara neden olacak bir zeminin oluşturulmasını sağlayacaktır.
Son dönemlerde enflasyona neden olan ana etkenler arasında görülen ve buna ilişkin çözüm yolları bulmaya gayret gösterilen tarımsal fiyatlar ve piyasa düzenlemeleri konusundaki çabalar açısından da ele alınması gerekecek olan ana faaliyetler;
• Pazarlama bilgi sisteminin etkinliği artırılması,
• Pazar talebine göre üretim planlaması yapılması,
• Depolama, ambalajlama, işleme altyapılarının geliştirilmesi,
• Tarımsal desteklerin pazarlama altyapısı ile entegre edilmesi,
• Üretici örgütlerinin etkinliğinin artırılmasına yönelik olacak şekilde ön plana çıkmaktadır.
