Geçen hafta (20 Haziran'da) Çin'in yetkili kuruluşu State Administraiton of Foreign Exchange (SAFE), ülkenin 2007 yılı ödemeler dengesini açıkladı. Çin'in 2006 yılı ödemeler dengesi rakamlarına ilişkin bilgilere ulaşmak, nedense pek kolay değil. Ulaşabildiğim tek İngilizce resmi doküman, 2006'nın ilk yarısına ilişkin. Biraz uğraşınca 2006 yılının tümü için Çince bir doküman bulabildim. Neyse ki bu dokümanın formatı diğer yıllarınkinin aynı. Dolayısıyla yararlanabildim. Oysa 2005 yılı için SAFE'nin ödemeler dengesi grubunun etraflı bir İngilizce raporu var. 2006'ya ilişkin bu sorunun nedenini ise çözemedim. Bu bilgilerde dikkati çeken ilk nokta Çin'in mal ihracatındaki yüksek hızda artışın devam etmekte olması. Çin'in mal ihracatı 2005'te 762.5 milyar dolar düzeyindeymiş. Sırasıyla 2006'da yüzde 27,1 ve 2007'de de dünya ekonomisinde yaşanan sorunlara rağmen yüzde 25,8 artarak bir trilyon 220 milyar dolara ulaşmış! Çin'in ithalatında da benzer bir gelişme var. 2005 yılında Çin'in ithalatı 628.3 milyar dolarmış. İthalat 2006'da yüzde 19,7 ve 2007'de yüzde 20,3 artarak 904.6 milyar dolar olmuş. Çin'in ihracatında en büyük pay yüzde 45 ile Asya ülkelerinin. Bunu yüzde 20 dolayındaki payı ile Avrupa Birliği izliyor. ABD ise az farkla üçüncü sırada yer alıyor. Bu iki ülke arasındaki ticarete ilişkin olarak görünürdeki en önemli sorun ABD'nin Çin'e mal satamaması. Çin'in ABD'den ithalatının toplam içindeki payı, Japonya'dan yaptığı ithalatın yarısı dolayında! Ancak bu konuyu ele alırken üç noktaya dikkat etmek gerek. Çin'de yerleşik ABD firmalarının oradaki satışları, ABD'nin Çin'e ihracatından çok daha fazla! İkinci olarak pek çok ABD firması da başka ülkelerdeki tesislerinde ürettikleri malları Çin'e satıyorlar. Tabii bu yerleşik oldukları ülkelerin ihracatı olarak görünüyor. Son olarak da ABD yönetimi hâlâ bazı ileri teknoloji ürünlerinin Çin'e satılmasını engelliyor. Bu da ABD firmalarını en avantajlı oldukları alanda iş yapamaz duruma getiriyor. Çin'in ödemeler dengesinin "finans hesapları" kalemlerinin davranışları da çok ilginç. Net olarak bakıldığında "doğrudan yatırımlar" dışındaki hesaplar pek güvenilir görünmüyor. Çok büyük dalgalanmalar gösteriyorlar. Bu dalgalanmaların bir nedeni, netleştirme. Çünkü Çin sadece dışarıdan kaynak çeken bir ülke değil. Onun da önemli finansal yatırımları var. Ancak sermaye giriş ve çıkışına ayrı ayrı bakıldığında da insanı şaşırtan rakamlar var. Örneğin 2006 yılında Çin'in portföy yatırımları, diğer iki yıldan çok farklılaşıyor ve -67.6 milyar dolar oluyor. Bunun nedeni yurtdışında portföy yatırımı yapılması. Ancak buradaki oynamayı da yorumlamak kolay değil. 2005 yılında 26.2 milyar dolar olan Çin'in portföy yatırımları 2006'da 113.2 milyar dolara çıkmış, ertesi yıl da 45.3 milyar dolara düşmüş! 2007'de benzer bir dalgalanma "diğer yatırımlar" kalemi için söz konusu. Görüldüğü üzere Çin'in hem "cari işlemler hesabı" hem de "finans hesapları" fazla veriyor. SAFE bu olguyu "ikiz fazla" (twin surplus) deyimiyle ifade ediyor. Bunun sonucunda da Çin'in döviz rezervleri hızla artmaya devam ediyor. 2008 yılının mart ayında Çin'in döviz rezervleri bir trilyon 682 milyar dolara ulaşmış durumda! Çin Merkez Bankası da bu rezerv birikimi sonunda piyasaya vermek zorunda kaldığı likiditeyi, dolayısıyla enflasyonu, denetleme sorunu ile karşı karşıya. Bu rakamlardan çıkan bir sonuç daha var: Çin'de de doğrudan yatırım dışındaki finans hesaplarındaki hareketin yönünü kestirmek kolay değil. Başka bir deyimle bu hesaplardaki hareketlere güvenerek projeksiyon yapılabilir gibi görünmüyor Hani "Kızım sana söylüyorum gelinim sen dinle" derler ya.  

Bu yazı 27.06.2008 tarihinde Referans Gazetesi'nde yayınlanmıştır.