Türkiye'de Suriyeli Girişimciliği ve Mülteci İşletmeleri: Türkiye Tecrübesinden Nasıl Faydalanılabilir?  

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı'nın (TEPAV) araştırması, Suriyeli girişimcilerin Türkiye'deki 3,5 milyon Suriyelinin yüzde 7'sine geçim kaynağı sağladığını göstermektedir. Sekiz yıl boyunca, Türkiye'deki Suriyeliler, yüzde 60'ı Suriyeli olan ortalama 7 kişinin çalıştığı 10.000'den fazla şirket kurdu. Buna bağlı olarak, ortalama Suriyeli hane halkı büyüklüğü 6 kişiden oluşmaktadır. Bu nedenle, bulgular, kesin olmasa da, yaklaşık 250.000 Suriyelinin bu şirketler tarafından sağlanan istihdamın avantajlarından yararlandığını göstermektedir.

Bu çalışmanın amacı, mülteci odaklı şirketlerin performansını karşılaştırmalı olarak analiz etmektir. Bu nedenle çalışma, 207 Türk ve 209 Suriyeli mülteci tarafından işletilen 416 şirketten oluşan bir ankete dayandırılmıştır. Anket, mülteci nüfusunun en yoğun olduğu 8 ilde; Gaziantep, Mersin, Hatay, Şanlıurfa, Kilis, Adana, Kahramanmaraş ve Mardin’de gerçekleştirilmiştir. Ankette ele alınan konular; altyapı, ticaret, finans, düzenlemeler, vergiler ve işletme ruhsatı almaktan, yolsuzluk, suç ve kayıt dışılığa, işgücü piyasası entegrasyonuna ve iş yapma konusundaki engellere kadar uzanmaktadır.

TEPAV, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) ile yerel halkın mülteciler tarafından kurulan firmalara yönelik algısını teşhis etmenin yanı sıra Türkiye'deki Suriyeli girişimlerin büyüklüğünü ve performansını analiz etmek ve değerlendirmek için bir çalışma yürütmüştür. Bu hedeflere ek olarak, bu firmaların faaliyet gösterdikleri alanlar ve mülteci akınının ev sahibi toplumdaki KOBİ'ler (Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler) üzerindeki etkilerini değerlendirmeyi hedeflemiştir.

Sonuçlar, Suriyeli girişimcilerin savaş bittikten sonra bile Türkiye'de kalmak istediklerini ancak artık “geçici” olarak değerlendirilmek istemediklerini gösteriyor. Ankete katılan Suriyeli girişimcilerin yüzde 72'si, savaş bittiğinde bile Suriye'ye dönmek istemediklerini belirtmiş olup, birincil neden olarak ise Türkiye'deki girişimlerinin başarılı olmasını göstermiştir.

Sonuçlar Türkiye'deki mülteci ortaklı şirketlerin Türk şirketlerine daha küçük ama daha ihracat odaklı olduğunu gösteriyor. Ancak, ankete katılan Türk şirketlerinin yarısından fazlası Suriyeli sığınmacı sayısındaki artışın Türkiye dış ticaretinin artmasına neden olmadığını düşündüklerini belirtti. Nispeten, Suriyeli katılımcıların üçte ikisinden fazlası, Suriye nüfusunun artmasının dış ticaret fırsatlarını olumlu yönde etkilediğini belirtti.

Suriyeli girişimcilerin ekonomi üzerindeki olumlu etkilerine rağmen, işletmelerini yönetirken karşılaştıkları ciddi engeller de mevcut. Bu engellerden finansmana erişim, vergi oranları ve iş kanunları öne çıkmaktadır.

Bulgular ayrıca, Suriyelilerin istihdamı ile ilgili mevcut yasa ve düzenlemelerin, mülteciler tarafından kurulan şirketleri olumsuz yönde etkilediğini ve Suriyelilerin resmi iş piyasasına entegrasyonunu sınırladığına işaret etmektedir.

Benzer şekilde, anket bulgularının analizi, yerel koşulların ve liderliğin, Suriyeli girişimcilerin işletmelerini açmak için belirli illeri diğerlerine göre tercih etmelerinde önemli bir rol oynadığını göstermektedir.

İngilizce rapora erişmek için tıklayınız.