TEPAV’da düzenlenen Merih Celasun’a Saygı Günü kapsamında gerçekleştirilen etkinlikte, yönetim biçimleri ile ekonomik performans arasındaki ilişki kurumsal denge, yönetişim mekanizmaları ve Türkiye deneyimi üzerinden çok boyutlu bir perspektifle değerlendirildi.
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) tarafından 2010 yılından bu yana düzenlenen Merih Celasun’a Saygı Günü, bu yıl 16 Aralık 2025 Salı günü TEPAV’da; iktisat, hukuk ve kamu politikaları alanlarından akademisyenler ile kamu, düşünce kuruluşları ve sivil toplum temsilcilerinin katılımıyla gerçekleştirildi.
Etkinlikte, Prof. Dr. Merih Celasun’un akademik mirası ve Türkiye’de iktisat politikalarına katkıları ele alınırken bu yılın Merih Celasun’u Anma Dersi “Yönetim Biçimleri Ekonomik Performansı Belirler mi?” başlığıyla düzenlendi.
Etkinliğin açılış konuşmalarını TOBB ETÜ İktisat Bölümü Öğretim Üyesi ve SPM Direktörü Prof. Dr. Serdar Sayan ile Esin Celasun yaptı. Açılışta, Prof. Dr. Merih Celasun’un iktisadi meselelere tek boyutlu yaklaşımlardan uzak, analitik ve çok boyutlu bir perspektifle yaklaşmasının hem akademi dünyasında hem de yetiştirdiği öğrenciler üzerinde kalıcı bir etki bıraktığı vurgulandı. Prof. Dr. Sayan, Celasun’un farklı boyutları birlikte ele alan yaklaşımının birçok iktisatçının düşünme biçimini şekillendirdiğini ifade etti.
Merih Celasun’u Anma Dersi: Yönetim biçimleri ve ekonomik performans
Bu yılın Merih Celasun’u Anma Dersi, King’s College London Finans Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gülçin Özkan tarafından verildi. Özkan konuşmasında, başkanlık ve parlamenter sistemler ile ekonomik performans arasındaki ilişkiyi karşılaştırmalı veriler üzerinden ele aldı. Sunumda; insani gelişmişlik, gelir düzeyi, enflasyon, gelir dağılımı ve kurumsal kalite gibi göstergeler çerçevesinde hükümet sistemlerinin ekonomik sonuçlara etkisi tartışıldı.
Özkan, hükümet sistemlerinin ekonomik performansı tek başına ve doğrudan açıklamak için yeterli olmadığını; bu ilişkinin büyük ölçüde kurumsal yapıların niteliği üzerinden şekillendiğini vurguladı. Parlamenter sistemlerde kurumların daha dengeli ve denetlenebilir olmasının ekonomik istikrar ve performans açısından önemli sonuçlar doğurduğuna dikkat çekti.
Yönetim biçimleri, kurumlar ve Türkiye deneyimi
Anma dersinin ardından düzenlenen panelin moderatörlüğünü Prof. Dr. Serdar Sayan üstlendi. Panelde TEPAV Hukuk Çalışmaları Merkezi Direktörü Prof. Dr. Levent Gönenç, İstanbul Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Öner Günçavdı, King’s College London Finans Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gülçin Özkan ve TEPAV Kurucu Direktörü Prof. Dr. Güven Sak yer aldı.
Panelde Türkiye’nin hükümet sistemi deneyimi; kurumsal denge ve denetleme mekanizmaları, hukuki öngörülebilirlik ve ekonomik sonuçlar çerçevesinde ele alındı. Konuşmacılar, özellikle kurumların zayıflamasının ekonomik performans üzerindeki olumsuz etkilerine dikkat çekti.
“Daha işlevsel yönetim tasarımları mümkün”
Prof. Dr. Levent Gönenç, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin 7. Yılı” başlıklı sunumunda eski ve yeni yönetim sistemlerini karşılaştırmalı olarak değerlendirdi. Gönenç, mevcut sistemin anayasal mimarisinde ve işleyişinde ciddi aksaklıklar bulunduğunu; parlamentonun denetim kapasitesinin özellikle bütçe süreci üzerinden zayıfladığını, yargı bağımsızlığı ve hukuki öngörülebilirlik alanlarında yapısal sorunlar oluştuğunu ifade etti. Merkeziyetçi yapının bürokratik koordinasyonu ve yerel yönetimlerle ilişkileri olumsuz etkilediğini belirten Gönenç, daha işlevsel yönetim tasarımlarının mümkün olduğunu vurguladı.
Gönenç ayrıca, kurumsal göstergelerin birçok ülkede güçlü açıklayıcı sonuçlar verdiğini, ancak Rusya ve Çin gibi örneklerde bu çerçevenin tek başına yeterli olmadığını; hukuki ve siyasal kültür ile kurumsal tasarımların belirleyici rol oynadığını ifade etti.
“Büyüme rakamları, üretim yapısı ve gelir dağılımı ile değerlendirilmeli”
Prof. Dr. Öner Günçavdı, siyasi rejimlerin ekonomik performans üzerindeki etkisinin tek boyutlu göstergelerle açıklanamayacağını vurguladı. Büyüme rakamlarının, üretim yapısı ve gelir dağılımı ile birlikte değerlendirilmesi gerektiğini belirten Günçavdı, başkanlık sistemine geçiş sonrası Türkiye’de büyümenin farklı gelir grupları üzerindeki etkilerinin ayrıştığını ifade etti. Özellikle orta ve alt gelir gruplarının bu süreçten olumsuz etkilendiğine dikkat çekti. Günçavdı, hizmet sektörü ağırlıklı büyüme modelinin verimlilik, istihdam ve gelir dağılımı açısından kırılganlıklar barındırdığını belirtti.
“Kurumsal kalite belirleyici unsur”
Prof. Dr. Gülçin Özkan, hükümet sistemleri ile ekonomik performans arasındaki ilişkinin büyük ölçüde kurumsal yapıların kalitesi üzerinden şekillendiğini ifade etti. Katılımcı demokrasi, hesap verebilirlik ve yargı bağımsızlığı gibi göstergelerin zayıfladığı ülkelerde ekonomik performansın da sistematik olarak daha düşük seyrettiğini vurgulayan Özkan, rejimler arası performans farklarının önemli bir bölümünün kurumsal kaliteyle açıklanabildiğini belirtti.
“Önümüzdeki dönem politika tasarımı açısından kritik”
Prof. Dr. Güven Sak, Merih Celasun’u anma günü kapsamında düzenlenen bu etkinlikten duyduğu memnuniyeti dile getirerek hem Türkiye’nin içinde bulunduğu dönemin hem de Celasun’un ilgi alanlarının bugün tartışılan başlıklarla güçlü bir örtüşme içinde olduğunu ifade etti.
Sak, mevcut sistemin koordinasyon ve işleyiş açısından önemli sorunlar barındırdığını; geçmişteki Bakanlar Kurulu ve müsteşarlık yapısının bürokrasi içinde iletişim ve koordinasyonu güçlendirdiğini vurguladı. Politika tasarımının Cumhurbaşkanlığı ofislerine devredilmesinin çeşitli optimizasyon sorunları yarattığını belirten Sak, önümüzdeki dönemin politika tasarımı açısından kritik olduğuna dikkat çekti.
“Sosyal politikaların başarısında yönetişim belirleyici”
Panelin moderatörü Prof. Dr. Serdar Sayan, daha önce yürüttüğü bir çalışmaya atıfla, COVID-19 döneminde Müslüman ve Müslüman olmayan ülkelerde uygulanan sosyal politikaların karşılaştırmalı olarak incelendiğini aktardı. Sayan, elde edilen bulguların hesap verebilirlik, medya özgürlüğü ve yolsuzluk gibi yönetişim göstergeleri ile sosyal politika kapasitesi arasında güçlü bir ilişkiye işaret ettiğini belirtti. Sosyal politikaların etkinliğinin yalnızca kaynak düzeyiyle değil, kurumsal şeffaflık ve yönetişim kalitesiyle yakından ilişkili olduğunu vurguladı.
Etkinlik boyunca katılımcılar, Prof. Dr. Merih Celasun’un yalnızca akademik çalışmalarıyla değil, insan yetiştiren bir hoca ve kamu kurumlarına yön veren bir iktisatçı olarak bıraktığı izleri paylaştı DPT eski bürokratı ve eski bakan Vehbi Dinçerler, Celasun’un Devlet Planlama Teşkilatı’ndaki katkılarına dikkat çekerek onun kurumsal kültüre matematiksel düşünme ve disiplinli çalışma anlayışı kazandırdığını ifade etti.
Etkinlik, katılımcıların soruları ve değerlendirmeleriyle sona erdi.
Prof. Dr. Gülçin Özkan'ın sunumuna buradan ulaşabilirsiniz.
