Kadın Emeğinin Resmi Çizildi: Sorun da Kaygı da Çok... TEPAV'ın düzenlediği "Kadın Emeği Konferansı"yla, akademi ve sivil toplum kesiminden uzmanlar Türkiye'deki kadın işgücünün resmini çizdi ve sorunlu alanlara ilişkin önerilerde bulundu.

ANKARA - TEPAV'ın ODTÜ Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı ile birlikte 3 Mayıs 2011 Salı günü düzenlediği "Kadın Emeği Konferansı"yla, işgücü piyasasının temel konularından kadın istihdamının sorunlu alanları tartışıldı. Konferans'ta, ağırlıklı olarak akademi ve sivil toplum kesiminden uzmanların katılımıyla Türkiye'deki kadın emeğine ilişkin ayrıntılı bir resim ortaya kondu. Buna göre; kadınların istihdamı konusunda sorunlar da kaygılar da çok...

TEPAV'da gerçekleştirilen Konferans'ta kadınların hangi sektörlerde, nasıl ve neden çalıştığının bir fotoğrafı çekildi. Kadınların istihdama katılımlarının önündeki engeller ile işgücü piyasasındaki yarı zamanlı ve ev eksenli çalışma gibi yeni eğilimlerin kadın istihdamına etkilerinin tartışıldığı Konferans'ta, uygulanmış ya da uygulamadaki ilgili politikalar da konuşuldu.  Bu çerçevede Türkiye'de kadın istihdamına ilişkin ortaya çıkan resmin ana hatları şöyle:

• Kadınların istihdama katılım oranı, tarımda çalışan ücretsiz aile işçileri çıkarıldığında %20'lerin altına düşüyor. AB ülkelerinde ise bu oran %60.
• Ekonomik göstergelerde farklılaşsa da Türkiye, kadının istihdama katılımı noktasında Orta Doğu ülkelerine benziyor.
• Son 20 yılda kadınların işgücüne katılım oranı düşüyor. (1998 yılında %34,3 iken 2009'da %23,8)
• Bu düşüş eğiliminin gerisinde göçün sonuçları, ekonominin iş yaratma becerisi ve "istihdamsız" büyüme, çalışma koşullarının yarattığı sorunlar, eğitim olanaklarından yararlanma ile toplumsal cinsiyet rolleri nedeniyle bakım hizmetlerinin kadınlar tarafından yerine getirilmesi vb. etkenler bulunuyor.
• Kadın istihdamının sektörel çeşitliliği bulunmuyor. En çok tarım, hazır giyim ve dokuma sektörlerinde istihdam sağlanıyor.
• Kadınların yarısından fazlası (%51) kayıt dışı çalışıyor. Kadın istihdamının artırılması noktasında kadın işgücünün sömürüsü ile kadınların eve çekilmesi arasında bir karmaşa yaşanıyor.
• Özellikle küçük atölyelerdeki çalışma koşulları kadınların istihdama katılımını olumsuz etkiliyor. Pek çok kadın ücret ödenmemesinden şikayetçi ve işyerinde tacizden muzdarip.
• Kamunun kadın istihdamı konusundaki eylem alanları arza ilişkinken, arz talebini yaratmıyor. Kadın emeği talebinde ciddi bir katılık gözleniyor.
• Evlilik ve çocuk sahibi olmak ise kadın işgücü arzı üzerinde kurumsal kısıtları oluşturuyor. Çocuk bakımı, kadınların çalışmasının önündeki en önemli sorunlardan ve bu nedenle alanın kurumlaştırılması ihtiyacı bulunuyor.
• Ev eksenli (parça başı) çalışmada kadınların ev dışında çalışmalarına izin verilmemesi ya da kendilerinde "dışarıda çalışma fikri"nin gelişmiş olmaması etkili. İkili iş yükleri, işlerin güvensizliği, ücret garantisinin olmaması vb. nedenlerle de kadınlar dışarı işini tercih etmiyor. Ekonomik krizler ve işsizlik ev eksenli çalışmayı artırıyor.
• Ev eksenli çalışma devamlı kesintiye uğrayabiliyor, kadınların en yakınları dâhil kimse tarafından ciddiye alınmıyor. Ev eksenli çalışan kadınlar ürün geliştirme, pazarlama ve fiyat belirleme gibi alanlarda sorun yaşıyor. Aracılar tarafından sömürülen emeğin fark edilmesi ise zaman alıyor. Bu çalışma türü kamu politikalarını etkilemede de yetersiz.
• Kadınların örgütlenme eksiği bulunurken, örgütlendikten sonra yasal destek ya da koruma eksikliğiyle karşı karşıya kalınıyor. Örneğin bir kadın kooperatifi ile yapı kooperatifinin vergi yükümlülükleri aynı.
• Kadınları güçlendirmek üzere çalışmalar yapılırken, bu alanda erkeklere dönük farkındalık artırıcı çalışmalar yetersiz kalıyor.
• Kamunun kadınlara yönelik açtığı kurslarda piyasa koşulları gözetilmezken, geleneksel alanların dışına çıkılmıyor. Bu nedenle kurslar kadınların iş bulmasına ya yardımcı olmuyor ya da bu işler kısa soluklu oluyor.
• Kadınlar, iş aramalarını kolaylaştıracak mekanizmalara ulaşamıyor. Örgütlenmenin yanında kadınlara sürekli danışma sağlayabilecek yapılara ihtiyaç duyuluyor.

Konferans'a kimler katıldı?

Konferans, TEPAV AB Enstitüsü Direktörü Nilgün Arısan Eralp ve TEPAV Araştırmacısı Ülker Şener ile ODTÜ Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Yıldız Ecevit'in açılış konuşmalarıyla başladı. Prof. Dr. Gülay Toksöz tarafından yönetilen "İşgücü Piyasası ve Kadın İstihdamı" başlıklı oturumda Prof. Dr. Belkıs Kümbetoğlu, Prof. Dr. Gülay Günlük Şenesen, Doç. Dr. İpek İlkkaracan konuştu. Öğleden sonraki oturumların konuşmacıları ise; Araştırma Görevlisi Reyhan Atasu Topçuoğlu, Ev Eksenli Çalışan Kadınlar Çalışma Grubu'ndan Gül Erdost, Yrd. Doç. Dr. Melda Yaman Öztürk, Yrd. Doç. Dr. Saniye Dededoğlu, İŞKUR Özel İstihdam Şubesi Müdürü Ayşen Karakulak ve Kadın Dayanışma Vakfı'ndan Ebru Hanbay oldu.