Dünyanın en büyük biyoteknoloji şirketlerinden Amgen, dün yeni ilaç üretim merkezini Singapur’da kuracağını açıkladı.[1] Merkezin, dünya ilaç pazarında payı artan biyoteknoloji temelli ilaçlardan monoklonal antikorlara odaklanacağı belirtiliyor. Bu yatırım, biyoteknoloji ilaçları üreticisi Amgen’ın Asya’da kuracağı ilk üretim merkezi. Diğer üretim merkezleri Amerika ve İrlanda’da yer alıyor.

Türkiye’de ise, biyoteknoloji ilaçlarını henüz üretemiyor ithal ediyoruz. Amgen, Türkiye ofisini 2010 yılında açtı. Bu dönemde hükümetin ABD şirketleri ile temasları sonrasında yapılan açıklamalarda, Amgen’ın yeni yatırımlarını yapacağı aday ülkeler arasına Türkiye’nin de girdiği ifade ediliyordu. Bu söylentiler devam ederken Nisan 2012’de Amgen Türk ilaç şirketi Mustafa Nevzat’ı satın aldığını duyurdu. Biyoteknoloji Ar-Ge’si ve üretim için ise Türkiye’de yatırım beklentisi sürüyor.

Son dönemde üretim yatırımı için Singapur’u tercih eden sadece Amgen değil, İsviçreli ilaç şirketi Novartis de biyolojik ilaç üretimi için Singapur’da 500 milyon dolarlık yatırım planını açıklamıştı. Son dönemde gelişmekte olan ülkelere yapılan biyoteknoloji ve ilaç yatırımları hız kazandı. Doğrudan yabancı yatırım verilerinde ilk 10 ülkeye baktığımızda, biyoteknoloji ve ilaç yatırımlarında Çin, Singapur, Hindistan ve son dönemde de Brezilya’nın ön plana çıktığını görüyoruz (Şekil 1).

Şekil 1. Biyoteknoloji ve İlaç Sektörüne Doğrudan Yabancı Yatırımların Akışı (İlk 10 ülke, milyar dolar)

Kaynak: Global Life Sciences Cluster Report, 2011

Türkiye’de biyoteknoloji ve ilaç sektörüne yapılan yabancı yatırımların büyüklüğü ise 2003-2006 döneminde 388 milyon dolar iken, 2007-2010 döneminde 891 milyon dolar. Türkiye’ye yapılan bu yatırımlar içinde hiç Ar-Ge yatırımı yokken, Çin’e yapılan yatırımların %36’sı, Hindistan’a yapılan yatırımların %47’si Ar-Ge yatırımı.[2] İleri teknolojili ve yüksek katma değerli inovatif biyoteknoloji ürünleri üreten şirketlerin Ar-Ge ve üretim yatırımlarında tercihinin neden Türkiye olmadığını tartışmakta fayda var.  Yatırımların yüksek olduğu ülkelerde, temel araştırma çıktıları ile şirketleri ve destek mekanizmalarını buluşturan Yaşam Bilimleri kümelerinin sayısı hızla artıyor. Amgen’ın Singapur’da yapacağına benzer şekilde, yatırımlar genellikle kümelenmenin olduğu bu bölgelere yapılıyor. Küme mekanizmalarının yatırımları çekmede rol oynadığı ve sektöre özgü teşvik tasarımının kritik olduğu görünüyor. OECD[3] ve birçok bilimsel çalışma da, Yaşam Bilimleri ve sağlık sektörlerindeki yatırımları çekmenin temel şartının bilimsel alt yapı olduğunu belirtiyor. Bunlar dışında etkili bir diğer faktör ise, kamu politikalarının üretimde nitelik artışını desteklemesi olabilir. Geçtiğimiz günlerdeki TEPAV Politika Notu’nda[4] da yer aldığı gibi Türkiye’de kamu alım politikalarının ilaç üretiminde sofistikasyon artışını desteklemediği görüyoruz. Yaşam bilimleri endüstrilerine yatırım çekmede etkili olan bu ve diğer faktörleri detaylı incelemek gerek.

[1] http://www.amgen.com/media/media_pr_detail.jsp?releaseID=1775279

[2] Global Life Sciences Cluster Report, 2011

[3] OECD, Attractiveness for Innovation: Location Factors for International Investment, 2011.

[4] Arslanhan Memiş, Selin (2012) “ Fiyat ve Geri Ödeme Politikalarının İlaç Sanayii Üzerine Etkisi ” TEPAV Politika Notu

* Selin Arslanhan Memiş, Ekonomi Çalışmaları, Analist