Küreselleşme ve para politikası
Yaşadığımız günlerin 'mana ve öneminden' uzak ama 'az uzak' konulara devam ediyorum bugün de. Sırada mali küreselleşmenin para politikasına etkileri var. Parasal iktisadın gurularından M. Woodford'un teknik bir makalesinden yararlanarak (yazının sonunda künyesi var bu makalenin) ele alacağım bu konuyu. Para politikasını üç temel kanalla etkileme potansiyeline sahip mali bütünleşme. Bu üç kanal üç soru doğuruyor: Birincisi, küreselleşme sonucunda artık merkez bankalarının kısa vadeli yurtiçi faizleri etkileme güçleri kaldı mı? İkincisi, kısa vadeli yurtiçi faizleri etkilese bile merkez bankaları, faizlerdeki bu değişiklik toplam talebi etkileyebilir mi? Üçüncüsü, merkez bankaları faizleri etkileseler ve faizlerdeki bu değişiklik toplam talebi değiştirse bile bu değişikliğin yurtiçi fiyat düzeyini belirleme gücü kaldı mı?Biraz teknik oldu belki ama bu konulara kafa yormuş kişiler hemen kabul edecekler ki oldukça 'gaddar' sorular bunlar. Bu sorulara verilecek olumsuz yanıtların para politikasını can evinden vuracağı kesin. Dolayısıyla da tekil merkez bankalarının işlevsiz olduklarını kanıtlayacağı...Türkçesiyle ilk soruya verilecek bir olumsuz yanıt şunu ima ediyor. "Kardeşim faizleri sen ('sen', yani merkez bankası) belirlediğini sanıyorsan kendini kandırıyorsun. Faizler yurtdışında olan biten tarafından belirleniyor."İkinci olumsuz yanıtın anlamı da şu: "İyi tamam faizleri belirleyebiliyorsun. Ama Allah aşkına, belirlesen ne olur belirlemesen ne olur? Ne tüketim kararlarını, ne de yatırım kararlarını etkileyebiliyorsun. İhracat ve ithalat üzerinde de söz sahibi değilsin. Kardeşim ne işe yararsın sen?"Üçüncü olumlu yanıt ise o merkez bankasına "Bakın da hele, ne kadar kabiliyetli bir merkez bankamız var. Elinden her iş geliyor" diyor. 'Sorunun karşı cinste olduğunu' ima ediyor. Bu koşullar altında yurtiçi fiyatlar içeride olan bitene tepki vermiyor çünkü.Neyse ki para otoritelerinin üzülmelerine gerek yok sözünü ettiğim makalenin bulgularına göre. Finansal küreselleşme en uç noktalara gitse bile yerel merkez bankaları, ne kadar küçük olurlarsa olsunlar, yurtiçi fiyatları etkileyebiliyorlar. Ama...Evet, yine bir 'ama' var. Şu: Kendi paraları yerine başkalarının bastığı paraları kullanmayı alışkanlık haline getirmiş ülkelerin merkez bankalarının işleri daha zor. Gelişmiş ülkeler faizlerini değiştirdiklerinde bu ülkelerin de değişikliğe gitmesi gerekiyor. Yani, merkez bankaları eskisine kıyasla daha fazla dış faizlere tepki vermek zorunda kalıyorlar küreselleşen dünyada. Kısacası, küreselleşme para politikasının işlediği kanalları tıkamıyor, ama bazı koşullar altında kanalların çeperlerinin kireç bağlamasına neden olarak akışkanlığı zorlaştırıyor.Meraklısına not: Sözünü ettiğim makale şu: M. Woodford, 2007, Globalization and monetary control, NBER yayını.
Bu yazı 28.09.2008 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayınlanmıştır.
