TEPAV Anayasa Uzmanları Seminer Dizisi-1/ Hukukun Üstünlüğü: İki Bakış Açısı Dünyanın sayılı siyaset bilimi ve anayasacılık uzmanlarından Freiburg Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Jan-Erik Lane TEPAV'da konuştu.

ANKARA- TEPAV'ın başlattığı Anayasa Uzmanları Seminer Dizisi'nin ilkinde Freiburg Üniversitesi'den Prof. Dr. Jan-Erik Lane Hukukun Üstünlüğü: İki Bakış Açısı" başlıklı bir konuşma yaptı.

Dünyanın sayılı siyaset bilimi ve anayasacılık uzmanlarından Prof. Dr. Jan-Erik Lane anayasa değişikliklerinin çok sık yapılmasının istikrarsızlık ve temel anayasal konularda uzlaşmazlık izlenimi doğurduğunu ifade ederek, anayasal değişikliklerin aceleye getirilmeden, tartışılarak ve mümkün olan en geniş mutabakatla yapılması gerektiğini ifade etti. Yazılı anayasa ile bir ülkenin kurumlarının vücuda getirdiği fiili anayasa arasında her zaman uyuşma olmayabileceğini belirten Lane, Türkiye'nin uygulamaya ve kurumlara dönük "fiili anayasayla" daha fazla meşgul olmasını önerdi.

Prof. Dr. Lane farklı konuşmasında siyasal sistemleri değerlendirerek, parlamenter sistemin, üniter devlet yapısının ve oransal seçim sisteminin, demokrasi ve hukukun üstünlüğü skalalarında alternatiflerine, yani başkanlık sistemine, federalizme ve çoğunlukçu seçim sistemlerine göre daha iyi sonuçlar verdiğini ifade etti.

Türkiye'nin ABD sistemindense Batı Avrupa sistemlerini örnek almasının daha doğru olduğunu belirten Lane, ombudsman kurumunun önemini vurguladı. Prof. Dr. Lane, demokratikleşme sürecinde kararların yerinden verilmesine olanak tanıyan adem-i merkeziyetçiliğin daha şeffaf ve hesap sorulabilir bir sistem için gerekli olacağını söyledi.

Lane seçim sistemleri tartışması bünyesinde %10 ulusal barajına değinerek, Türkiye'de barajın çok yüksek olduğunu, hükümet oluşturmanın kolaylaştırılması bakımından gerekli olabilen barajın ideal durumda %5'i aşmaması gerektiğini söyledi. Parti kapatmaların zorlaştırılmasını salık veren Lane, cumhurbaşkanının seçimle işbaşına gelmesi uygulamasının halihazırda devlet başkanını aşırı yetkilerle donatan Türkiye sistemi açısından risk oluşturduğunu, parlamenter demokrasinin güçlendirilmesi gerektiğini ifade etti.

Hukukun üstünlüğü konusunda bir sunum yapan Jan-Erik Lane, bu kavramın iki biçimde anlaşılabileceğini, yargı sisteminin bütünselliği ve işlevselliği ile hukukun uygulanması konusunu vurgulayan birinci ve dar anlamlı versiyonundan çok, toplumun kendini ifade edebilmesi ve hesap verebilirlik yönünü ön plana çıkaran ikinci ve daha geniş bir anlamın göz önünde bulundurulması gerektiğini söyledi. Lane Türkiye'nin kavramın birinci anlamı bakımından bazı Arap ülkelerinin dahi gerisinde olduğunu belirterek, ikinci anlam bakımından ise Müslüman dünyada önde gelen bir ülke olduğunu ancak Batılı ülkelerin hayli gerisinde olduğunu belirtti. Demokratikleşme konusunda daha fazla çaba harcanması gerektiğini söyleyen Jan-Erik Lane, bu süreçte Türkiye'nin sekülerlik ve çok kültürlülük ilkelerine sıkı sıkıya bağlı kalması önerisinde bulundu.

Jan-Erik Lane kimdir ?

Jan-Erik Lane, 1946'da İsveç'te doğdu. Lisans, yüksek lisans ve doktora öğrenimini İsveç Umea Üniversitesi'nde tamamladı. Aynı üniversitede öğretim görevlisi olarak çalışan Lane, daha sonra akademik hayatına Oslo ve Cenevre üniversitelerinde siyaset bilimi alanında çeşitli kürsülerde devam etti. Dünyanın dört bir yanında çok sayıda üniversitede misafir öğretim görevlisi olarak dersler veren Lane'nin siyaset kuramı, kamu yönetimi, kamu siyasası, karşılaştırmalı siyaset, küreselleşme ve kültür üzerine çok sayıda yayını bulunmaktadır. Siyaset bilimi ve ekonomi alanlarında 200'den fazla yayını bulunan ve siyaset bilimi alanında birincil aktör (principal agent) yaklaşımıyla ün yapan Lane, anayasalar ve anayasacılık yazınına da büyük katkılarda bulunmuştur.

Başlıca yapıtları:

Institutional Reform: A public policy perspective. 1989
Constitutions and Political Theory. 1996
New Public Management. 2000
Democracy: A Comparative Approach 2003
Public Administration and Public Management: The Principal-Agent Perspective, 2005
Globalisation and Politics. 2006.
Politics - the Principal-Agent Approach 2006
Comparative Politics - the principal-agent perspective. 2007


Konferansın tamamını dinlemek için tıklayınız.