Hasan Ersel, Dr. - [Yazarın tüm yazıları]

Yılın ilk çeyreğinde ödemeler dengesi 10/05/2007 - Okunma sayısı: 2443

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) 2007'nin ilk çeyreğine ilişkin ödemeler dengesi verilerini yayımladı. Bu senenin ilk üç ayında ödemeler dengesi cari açığımız bir yıl öncenin aynı dönemine oranla yüzde 3,9 artmış. "O halde değişen bir şey yok, bunu duymaya alıştık" diye düşünebilirsiniz. Ama tam da öyle değil. Çünkü bu dönemde ihracatımız bir yıl öncenin aynı dönemine göre yüzde 24,7 artarken, ithalatımızdaki artış yüzde 17'de kalmış. Bunun sonucu olarak da dış ticaret açığımız yüzde 0,4 azalmış. Kabaca değişmemiş kabul edebiliriz. O halde cari açığımızın artmasına yol açan etmende bir değişiklik var. Rakamların detayına baktığımızda bunun hizmetler dengesinden kaynaklanmadığını da hemen görüyoruz. Çünkü yurtdışına hizmet satımı ve alımından (taşımacılık, turizm vs) elde ettiğimiz kazanç 2006 yılında 1.17 milyar dolar iken, 2007 yılında biraz yükselerek 1.19 milyar dolar olmuş. Cari dengede bozulmaya yol açan "Gelir Dengesi". 2006 yılında yurtdışından elde ettiğimiz gelirlerimiz yurtdışında yerleşiklere ödediğimiz gelirlerden (ücret, faiz gibi) 1.5 milyar dolar daha azmış. Bu sene söz konusu fark 1.9 milyar dolara çıkmış. Buna önemli katkıda bulunan alt kalemler ise doğrudan yatırımlardan ve portföy yatırımlarından elde edilen gelirlerin yurtdışına transferleri.

Bunlar yabancı doğrudan yatırımlarla ilgili kalemler. Yatırım yapan tabii ki, isterse kazancını transfer edecek. O da ödemeler dengesinde eksi kalem olarak görünecek. Yabancı doğrudan yatırımlarla ilgili olarak söylenen ve doğru olan bunların borç yaratan kalem olmamaları; yoksa ödemeler dengesine yük olmayacakları değil.

2007 yılında ilk üç ayda ülkeye 16.1 milyar dolar kaynak girmiş. Bu, geçen senenin aynı dönemine oranla yüzde 12,1 daha az. Ancak asıl önemli değişiklik finans kaleminin bileşenlerinde. Ülkemize yapılan yabancı doğrudan yatırımlar 1.1 milyar dolardan 9.2 milyar dolara fırlamış. Buna karşılık bankalar kesimi 2006'nın ilk üç ayında 4.1 milyar dolar borç almışken, 2007'nin aynı döneminde bu yükümlülüklerini 3.3 milyar dolar düşürmüş. Benzer bir davranış da "Diğer Sektörler" kaleminde görülüyor. Geçen sene bu dönemde 9.1 milyar dolar borçlanan bu kesim, bu sene çok daha az borçlanmış; sadece 6.9 milyar dolar. 2006'nın ve 2007'nin ilk çeyrekleri itibariyle bakıldığında "Net Hata ve Noksan" kaleminde ters yönde farklılık olduğuna da dikkat etmek gerekiyor. Geçen yıl bu kalem -785 milyon dolar iken bu sene yaklaşık 1.58 milyar dolar olmuş. Bütün bunların sonucunda geçen yılın ilk çeyreğinde 7.1 milyar dolar rezerv biriktiren TCMB bu sene de 6.4 milyar dolar rezerv biriktirmiş.

İyi haber, ihracatımızın hızlı artmaya devam etmesi hatta ithalat artışımızı geçmesi. Gerçi bu, dış ticaret açığımızı düşürmeye yetmemiş ama olsun. Olumlu yönde bir hareket olarak düşünebiliriz. Cari dengenin bozulmasına katkıda bulunan ise Türkiye'de elde edilen kazançların transferinde geçen seneye oranla, makul sınırlar içinde olmakla birlikte, ciddi bir artış olması.

Finansman hesabının bileşiminde en dikkati çeken unsur hem bankaların ve hem de banka dışı kesimin yurtdışından borçlanma iştahının epeyce kaçmış olması. İç mali piyasalarda olağanüstü bir gelişme olmadığına göre sistemin fon talebi eskisi kadar değil demek. Acaba bunun nedeni şirketler kesiminin 2007 başında, geçen yıla oranla, daha zayıf bir büyüme planlamış ve bankacılık kesiminin de bunun farkına varmış olması mı?

Bu köşe yazısı 10.05.2007 tarihinde Referans Gazetesi'nde yayınlanmıştır.