Sanayi üretiminde düşüş
Ocak 2009'da sanayi üretiminin 1 yıl öncenin aynı ayına göre yüzde 21,3 düşüş göstermesi dikkatleri, -belki de fazlasıyla- üzerine topladı. Kuşkusuz bu rakamın bir anlamı var: Geçen senenin aynı ayına göre üretimde ciddi düşme olduğunu gösteriyor. Ancak ekonomide son dönemde ne olup bittiğini anlamak için bu rakam ne kadar yararlı? Geçmişin güzel günleri anılarda sadece soluk izler bırakmış durumda. Herkes bu günlerin farklı olduğunu biliyor. Sanayiciler son birkaç ayda neler olduğuna bakıp eğilim saptamaya çalışıyor. Sanayide çalışan işçiler de. Onların bekleyişlerini ve dolayısıyla kararlarını etkileyecek olan geçen seneye oranla bugün nerede olduğumuz değil, şu günlerde neler olup bittiği. TÜİK'in verilerine göre sanayi üretimi 2009 Ocak ayında 1 ay önceye oranla sadece yüzde 5,2 azalmış. Aylık üretimde düşmenin dramatik boyuta ulaştığı ay ise Aralık 2008. Bu ayda sanayi üretim endeksi bir önceki aya oranla yüzde 15,2 düşmüş. Buradan da hemen sonuç çıkarmak zor. Çünkü Kurban Bayramı, aralık ayındaydı; üç buçuk işgünü ek tatil yapıldı. Benzer bir durum 1 sene öncesi için de geçerli. Ancak 2007'de Kurban Bayramı nedeniyle çalışılmayan işgünü sayısı, hafta sonu ile örtüşme nedeniyle iki buçuk gündü; 1 ay önceye oranla üretimdeki düşüş ise yüzde 10,5 olmuştu. Üretim endeksine bir de zaman serisi olarak bakıp bazı kaba gözlemler yapalım. İlk dikkati çeken nokta 2008 yılında sanayi üretim endeksinin sadece 2 ayda (mart ve eylül) bir önceki aya oranla artış göstermiş olması. Diğer aylarda hep azalmış. Oysa 2007'de bu endeksin artış gösterdiği ay sayısı 4, 2006'da 6 ve 11 ay için bilgi olan 2005 yılında ise 7! Üretimin her ay bir önceki aydan daha çok olması gerekir diye bir kural yok. Ama bu rakamlar da 2005'ten bu yana sanayide üretimde azalma ile karşılaşma olasılığının yükseldiğini gösteriyor. Şekil-1'de sanayi üretim endeksindeki hareketler ve bunlardan türetilen eğilim eğrisi (kalın eğri) veriliyor. Bu veriler TÜİK'in yayımladığı rakamlar, herhangi bir düzeltme yapılmış değil. Bu eksiklik gibi görünse de ben her araştırmacının veriler üzerinde çalışmaya başlamadan önce ham serileri çıplak gözle bir kere görmesinde de büyük yarar olduğunu düşünüyorum.
Eğilim eğrisi 2008 başından bu yana sanayi üretiminin azalmakta olduğunu gösteriyor. Bu önemli bir nokta. Demek ki, sanayi üretimindeki tökezleme küresel krizin, ihracat olanaklarının azalması yoluyla Türkiye'yi etkilemesinden çok daha önce başlamış. 2008 yılı boyunca da neredeyse her ay üretim bir önceki ayın altına düşümüş. Bu azalışların birikmesi ile de 2009 Ocak'a geldiğimizde sanayi üretim endeksi 2005 Şubatı'ndan bu yana en düşük değerine inmiş. Özetle ortalıkta "şok" sayılabilecek bir olay yok. Ama bu sevinilecek bir saptama değil. Daha tehlikeli bir oluşumla karşı karşıyayız. Sürekli üretimini düşürmek durumunda kalan bir sanayi kesimimiz var. Bu eğilimi değiştirecek bir gelişme ise ufukta görünmüyor ya da ben göremiyorum.
Bu yazı 13.03.2009 tarihinde Referans Gazetesi'nde yayınlanmıştır.
