Beklenen iyileşme gecikiyor mu?
Son iki gün içinde üretime yönelik iki önemli veri açıklandı: Eylül ayı sanayi üretim endeksi ve ekim ayı kapasite kullanım oranı. Bu iki seri genellikle birlikte hareket ediyorlar. 'Genellikle' diyorum; çünkü kapasite kullanım oranını ölçmek daha zor. Bu, özellikle bazı sektörler için geçerli. Ayrıca, hemen her sektörde aynı tesiste çok çeşitli sayıda mal üreten fabrikalar için de geçerli.
Dolayısıyla, kapasite kullanım oranındaki ufak oynamalar çok fazla bir bilgi vermeyebilir bize. Daha büyük oynamalara bakmakta yarar var. Belli bir eşiğin üzerindeki oynamalar dikkate alındığında bu iki değişkenin ortak seyri hemen dikkat çekiyor. Özellikle de 2007 ve sonrasında. Grafik 1'de 2007'nin ocak ayından bu yana bu iki değişkenin hareketleri gösteriliyor. Kesik çizgili olan sanayi üretimi.
Son birkaç ay açıklanan ve bundan sonraki birkaç ay açıklanacak olan kapasite kullanım oranı ve sanayi üretimi verileri özellikle önemli. Şu nedenle: Kapasite kullanım oranı, bir yıl öncesinin aynı dönemine kıyasla 2008'in şubat ayından itibaren azalmaya başlamıştı. Yukarıdaki açıklama ışığında o aylardaki azalma çok dikkat çekici değildi. Asıl olarak bu azalma ağustos ayından itibaren belirginleşmişti.
Ağustos 2008'de 2007'nin aynı ayına göre kapasite kullanım oranı 4.1 puan düşmüştü. Ekim ayında ise 6.4 puanlık bir azalış olmuştu. Sonraki aylarda kapasite kullanım oranı giderek azalmış, aralık 2008 nisan 2009 döneminde bir yıl öncesine göre düşüş değerleri 15 puan dolaylarında seyretmişti.
İşin sevimsiz tarafı şu: Ağustos 2009'dan beri kapasite kullanım oranları bir yıl öncesine kıyasla yine daha düşük düzeylerde seyrediyor. Yani, 2009 değerleri 2008'e göre, 2008 değerleri de 2007'ye göre daha düşük. Son açıklanan ekim ayı değeri 2008'e göre kapasite kullanımının 4.9 puan daha az olduğuna işaret ediyor.
Benzer bir sevimsiz durum sanayi üretimi için de geçerli. Eylül 2009'da 2008 eylülüne kıyasla yüzde 8.6 oranında daha az üretim yaptı sanayimiz. Eylül 2008 üretimi ise 2007 eylülüne kıyasla yüzde 4.3 oranında daha azdı. Tek avuntumuz bu rakamların eylül ayına ait olması olabilirdi. 'Olabilirdi'; ama ekim ayı kapasite kullanım oranı rakamı, ekim ayı sanayi üretimi için çok da iyi şeyler söylemiyor. Ekim ayı için de sanayi üretiminde düşüş açıklanırsa şaşırmamak gerekiyor bu durumda.
Şüphesiz hem kapasite kullanım oranı, hem de sanayi üretimi birer 'sonuç'. Bundan sonrası için ne olabileceği iç ve dış kredi gelişmelerine, ihracata ve ekonomiye duyulan güvenin nasıl seyredeceğine bağlı. Özellikle dış kredi gelişmeleri iyi sinyaller vermiyor bu açıdan. Gelecek yazıda hepsini birden ele almaya çalışayım.
Grafik 1: Kapasite kullanım oranı (KKO) ve sanayi üretim endeksi (2007 ocak 2009 ekim)
Bu yazı 12.11.2009 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayınlanmıştır.
