Ekonomimizin 2010'da uzun dönemli ortalama büyüme hızına yakın bir düzeyde büyüyeceği konusunda iktisatçılar arasında uzlaşma olduğunu belirtebiliriz. Bu büyüme, büyük ölçüde ihracatımızın çok kötü bir yıl geçirdiği 2009'a göre belirgin biçimde toparlanması sayesinde olacak. Son haftalarda ihracat cephesinden gelen olumlu haberler büyüme senaryosunun bu kısmını doğrular nitelikte.

Ana senaryoda özel tüketim ve özel sektör yatırım harcamalarında belirgin bir toparlanma yoktu. Milli gelirin bu iki önemli bileşeninde, ana senaryodakinden daha önce ve daha belirgin bir toparlanma olursa, 2010 büyüme hızımız tahminlerin üzerine çıkabilir. Peki, şu andaki göstergeler dikkate alındığında böyle bir ihtimal var mı?

Bu önemli soruya sağlıklı yanıt verilebilmesi yolunda yeni bir adım atıldı. Perşembe günü TEPAV ve Avrupa Komisyonu Ekonomik ve Finansal İşler Direktörlüğü, birlikte yürüttükleri yeni bir anketin sonuçlarını açıkladılar. Bu anket, perakende sektörüne yönelik bir anket. AB üyesi ülkelerde de aynısı yapılıyor ve aynı sorulardan bir endeks oluşturuluyor.

Tüketim harcamalarının gidişatı hakkında iki ayrı kanaldan bilgi almak yararlı oluyor. Birinci yol, doğrudan tüketicilere anketler yoluyla sorular sorarak, onların cari dönemde ve ileride ne tür harcamalar planladıklarını öğrenmek. İkinci yol, tüketicilere doğrudan mal satan perakendecilere sorular sormak; böylelikle, hem gerçekleşen, hem de ileride gerçekleşeceği düşünülen tüketim harcamaları hakkında bilgi alınmış olunuyor.

Türkiye'de perakende sektörüne yönelik başka anketler de var. TEPAV'ın TPE endeksinin mevcut endekslerden bazı farklılıkları var. Birincisi, kapsamı geniş. Sadece alışveriş merkezlerindeki perakendecileri ya da alışveriş merkezlerine satış yapan büyük perakendecileri değil, tüm Türkiye'yi örneklemine alıyor. İkincisi, tüm perakende sektörler kapsanıyor. Üçüncüsü, sadece geçmişe ya da mevcut duruma ilişkin değil, geleceğe ilişkin sorular da var bu ankette. Dördüncüsü, yukarıda değinildiği gibi AB üyesi ülkelerde de aynı sorular soruluyor; dolayısıyla AB ile karşılaştırma yapmak daha kolay hale geliyor.

Perakende güven endeksi olarak tanımlanabilecek bu endeksin dayandığı anketler yüz yüze görüşme yöntemiyle her ay yapılıyor. İlk uygulama mayıs 2008'deydi. Dolayısıyla, şu anda yirmi tane gözlem var. Şu ana kadar elde edilen anket sonuçlarına TEPAV'ın web sayfasından ulaşılabilir. Bundan sonraki sonuçlar ise her ayın son günü web sayfasına konulacak.

Perakende harcamalarının önemli oranda mevsimsellik içermesi beklenir. Bu nedenle, yirmi gözlemden kalkıp 'derin' ekonomik yorumlar yapmak mümkün değil. Zaten bugüne kadar endeksin sonuçlarının açıklanmamasının temel nedeni de bu. İlerleyen aylarda daha sağlıklı değerlendirme yapmak mümkün olacak TPE'yi kullanarak.
Ancak, şimdilik şu önemli noktayı belirtmek mümkün: Bu endekste son aylarda bir miktar toparlanma var gibiyse de, son gözlem olan Aralık 2009'da perakendeci güveni hale negatif bölgede; yani bu sektörde hala 'derin' sayılabilecek bir güvensizlik var. Bu durum, yazının başında belirtilen ana büyüme senaryosu ile uyumsuz değil: Toparlanma dışarıya bağlı gerçekleşecek 2010'da. Umalım ki, gelişmiş ülkeler gevşek maliye ve para politikalarını sıkılaştırmakta aceleci davranmazlar.

Bu yazı 18.01.2010 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayınlanmıştır.