Ama hatasız kul olmaz ki
2009'a ilişkin açıklanan gayri safi milli hasıla verilerinin yorumundan sonra şimdi günah çıkarmaya geldi sıra. Bu köşede yaklaşık on üç ay önce (9 mart 2009 günü) 'canını sıkmak istemeyen okumasın' başlığı altında 2009'a ilişkin büyüme tahminlerim yer aldı. Tahminler teknik bir modele dayanılarak yapılmıştı. Temel senaryo altında 2009 küçülmesi tahmini yüzde 6.5 8.5 aralığında çıkıyordu.
Buna karşın en olumlu senaryo olan beşinci senaryoda ise küçülme hızı yüzde 3.3 4.6 arasında tahmin ediliyordu.
Yöntem şöyleydi: 1998-2008 dönemi için çeyrek dönemlik veriler kullanılarak oldukça küçük ve basit bir model kurulmuştu. Bu basitlik her türlü ayrıntıdan kurtularak sadece büyümeye odaklanmaya yarıyordu. Modelde mal ve hizmet ithalatı, özel yatırım, özel tüketim ve milli geliri belirleyen dört tane denklem vardı. Tahmin için ise 2008'in son çeyreği ile 2009'un son çeyreğinde (beş çeyrek) dışsal değişkenler için alternatif senaryolar oluşturulmuştu (o sırada önemli bazı değişkenlerin 2008'in son çeyreğine ilişkin verileri mevcut değildi).
O yazıdan alıntıyla senaryolar şöyle: "Şu andaki 'kötü durumun' sürdüğü senaryo, temel senaryoyu gösteriyor. İkinci senaryo (S2) 'gerçekleşebilir' bir senaryo değil: Mal ve hizmet ihracatımızın reel değeri düşmeyip, aksine 2008'e kıyasla yüzde 1.2 oranında daha fazla olsaydı ne olurdu sorusunu yanıtlıyor. Üçüncü senaryoda bazı küçük adımlar atılıyor (mesela sadece kamunun dış kaynak ihtiyacı çözülüyor) ve güven kademeli olarak artıyor. Dördüncü senaryoda işler biraz düzeliyor: Krediler üçüncü çeyrekten itibaren kademeli bir iyileşme ile 2008 sonundaki reel düzeyine dönüyor. Reel kesim güveni daha hızlı artıyor. Yabancıların risk alma iştahları biraz olsun toparlanıyor. Son senaryoda (S5) ise S4'e ek olarak ihracatta yılın ikinci yarısında bir miktar toparlanma gerçekleşiyor." Yazıda iki de tablo vermiştim. O tablolardan ikincisini tekrar veriyorum; alternatif senaryolar altında büyüme hızının aldığı büyüklük yer alıyor. Bu senaryolarda dışsal değişkenlerin sadece 2009 sonu değerleri gösteriliyor. Söz konusu tabloya bir de gerçekleşme sütunu ekledim; karşılaştırmaya olanak sağlıyor.
Tablo 1: 2009 senaryoları (9 mart 2009 tarihindeki varsayımlar ve tahminler) ve gerçekleşmeler
Yapılan tahminlerin sağlığı temelde iki unsura bağlı. Birinci olarak kurulan modelin sağlamlığına; model ekonominin işleyişini ne ölçüde yansıtıyor? Bu teknik bir konu, geçeyim. İkinci olarak da tabloda yer alan dışsal değişkenlere ilişkin yapılan varsayımların ne kadar gerçekçi olduklarına. Dışsal değişkenlere ilişkin gerçekleşmeler son senaryoya daha yakın. Yine de kredi genişlemesi ve yabancıların risk alma iştahı açısından daha karamsar son senaryo. Buna karşın, kamu harcamaları açısından daha bir 'şahin'.
Yorum yapmayacağım. Sadece bir dilek: Günahlarım af ola! Ya da ne diyordu Orhan Gencebay o güzelim arabesk şarkıda: "Hatasız kul olmaz, hatamla sev beni".
Bu yazı 04.04.2010 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayınlanmıştır.
