ABD'de mali paket çare olacak mı?
ABD için durgunluk (resesyon) en az iki çeyrek negatif büyüme olarak tanımlanıyor. O çok korkulan durgunluğu önlemek amacıyla hazırlanan mali genişleme paketi geçtiğimiz hafta içinde Bush tarafından imzalanarak yürürlüğe girdi. Toplam 168 milyar dolarlık bu paketin önemli bir kısmını nakit vergi iadeleri oluşturuyor. Birkaç ay içinde nakit çekler hane halklarına gönderilmeye başlanacak.Dikkat edilirse hane halkları açısından bu geçici bir gelir artışı anlamına geliyor. Vergi iadelerini aldıktan, bir kısmı da ek işsizlik yardımını edindikten sonra yine eski gelir düzeylerine dönecek gelirleri.Tüketim davranışlarını açıklamaya çalışan iktisat kuramları, tüketimi belirleyenin genellikle kalıcı gelir olduğu görüşünde. Mesela, daha iyi bir iş bulup gelirinizin yakın gelecekte artacağını düşünüyorsanız, tüketiminizi şimdiden (tüketici kredisi alarak) artırabilirsiniz. Geçici gelir artışlarının ise daha çok tasarruf edileceği düşünülüyor.ABD'de 1975 yılında da durgunluk var. Durgunluğu önlemek için ilkbahar aylarında yine bir mali genişleme paketi açıklanıyor. Paketin içinde bugünküne benzer nakit vergi iadesi var. Bu vergi indiriminin bir defalık olduğu açıklanıyor. Ancak mali genişleme paketi arzulanan tüketim artışına yol açmıyor. Tüketiciler iktisat kuramında ileri sürüldüğü gibi geçici olarak algıladıkları gelir artışlarını tüketime değil tasarrufa yönlendiriyorlar. 2001 durgunluğu sırasında yürürlüğe giren ekonomik paket için de benzeri bir durumun söz konusu olduğu ileri sürülüyor. Bush'un geçen hafta imzaladığı mali paketin de geçici gelir artışlarına yol açacağı dikkate alındığında ABD'de beklenen tüketim artışının gerçekleşmeyeceğini belirtebilir miyiz? Şüphesiz bu soruya yanıt vermek için ABD ekonomisi hakkında uzman olmak gerekir. Benim böyle bir iddiam yok. Yine de bu soru önemli. Uzmanı olmadığım bir konuda daha fazla ileri gitmeden iki noktaya dikkatinizi çekeyim.Birincisi, mali kuruluşlardan kredi alıp, ödeyememe güçlüğü çeken tüketicilere çok az da olsa bir ferahlık getirebilir bu paket. İkinci nokta, geçen hafta içinde yayımlanan bazı veriler ve haklarında yapılan yorumlara ilişkin.Mali genişleme paketi yeni yürürlüğe girdi, ancak en azından bir ay öncesinden bu paketin kapsamı belliydi. Buna karşın tüketici güven endeksi şubat ayında ocak ayına kıyasla önemli ölçüde düştü. Durgunluk kaygılarını artıran bir diğer veri imalat sanayii üretim endeksi oldu. Fed ocak ayında üretimin artmadığını açıkladı. Cuma günü çıkan birkaç haber de şöyle:"ABD'nin en büyük tüketici elektroniği zinciri olan Best Buy şirketi kazanç tahminini aşağıya düşürdüğünü açıkladı...New York Fed genel ekonomi endeksi eksi 11.7'ye düştü. Mayıs 2005'ten bu yana en düşük değer bu."Haftaya başlarken biraz iç karartıcı oldu, ama şüpheniz olmasın hafta içinde olumlu haberler de çıkar. Sonra olumsuzlar gelir, falan. Ne de olsa asıl sorun mali piyasalarda ve orada ne olup bittiğini de pek anladığımız söylenemez.
Bu yazı 18.02.2008 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayınlanmıştır.
