Yorumlananı önce okumak gerekmez mi?
Son faiz kararı genellik-le yanlış yorumlandı. TCMB'nin faiz indirdiği söylendi ve TCMB'nin saygınlığını zedeleyecek yorumlar yapıldı. Oysa TCMB politika faizini değiştirmedi. Yanlış ve haksız yorumlar, TCMB'nin bankalardan borç alma faizini indirmesinden kaynaklandı.
Bankaların çeşitli nedenlerle ellerinde tuttukları çok kısa vadeli para miktarının tek bir havuzda toplandığını düşünelim. Buna 'günlük su kullanım havuzu' diyelim. Bir süre öncesine kadar bu havuz taşıyordu. Taşkın etrafa (enflasyona) zarar vermesin diye TCMB havuzdan su çekiyordu. Çektiği suya da bir bedel ödüyordu. Su çekme bedelinin teknik adı 'borç alma faizi'.
Oysa artık günlük su kullanım havuzunda su yok. Günlük kullanım için havuza su koyabilecek tek kurum var: TCMB. Şimdilerde TCMB o havuza su aktarıyor. Aktardığı su karşılığında da 'hizmet bedeli' talep ediyor bankalardan. Su aktarma bedelinin teknik ismi 'repo faizi'.
Dolayısıyla, bir süre öncesine kadar, bankacılık sistemi ve ekonominin bütünü açısından önemli olan, su çekme bedeliydi (borç alma faiziydi). Oysa havuzda su kalmadığı için artık su aktarma bedeli (repo faizi) önemli. TCMB repo faizini değiştirmedi. Buna karşın borç alma faizini 0.25 puan düşürdü. Peki, havuzda çekilecek su olmadığı halde neden TCMB su çekim bedelini indirdi?
Daha gerçeği şu: Aslında tek bir havuz yok; her bankanın kendi havuzu var. Bazılarında su yok; bazılarında var. Normal koşullar altında susuz havuz sahipleri, havuzlarında suyu olanlardan, ertesi gün geri vermek kaydıyla su kiralarlar. Bu işlemler sonucunda, susuz havuzlara yeteri kadar su temin edilemezse, TCMB yukarıda sözünü ettiğim su aktarım işlemini yapar.
Finansal piyasalarda gerginlik varsa, sulu havuz sahipleri, susuz havuz sahiplerine su aktarmak istemeyebilirler. Zira ertesi gün o suya kendi ihtiyaçları vardır; geçici bir süreliğine verdikleri suyun kendilerine dönmeyeceğinden endişe edebilirler. Ellerindeki su, havuzda öylece yatmasın, ondan para kazanalım diye de o suyu TCMB'ye satarlar.
Bu suyun onlara geri döneceği kesindir çünkü.
TCMB işte bu faizi indirdi. Böylece suyu olan havuz sahiplerine "Bana suyunuzu satarsanız artık daha az para kazanacaksınız, oysa su ihtiyacı olanlara biraz daha yüksek bedelle suyunuzu satabilirsiniz" diyor. Suyu olanın olmayana suyunu kiralamasını istiyor. Havuz sisteminin normal koşullar altındaki gibi çalışmasını arzuluyor.
Politika faizi açısından önemli olan nokta şu: Şimdilerde, az sayıda havuzda su var. Bu su, geriye kalan havuzların susuzluğunu gidermeye yeterli değil. Dolayısıyla, sistemin TCMB'nin aktaracağı suya gereksinimi var. Üstelik TCMB büyük havuzda yaptığı işlemlerle, küçük havuz sahipleri arasındaki su alım satım bedelinin kendi istediği düzeye yakın bir yerde gerçekleşmesini sağlıyor. O düzey de yüzde 7 ve değişmedi.
İşin eğlenceli tarafı şu: TCMB bu işlemi yapacağını 14 Nisan'da açıklamıştı kamuoyuna. TCMB'nin saygınlığını zedeleyecek bol miktarda yanlış yorum buna rağmen yapıldı.
Bu köşe yazısı 19.09.2010 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayınlanmıştır.
