İrlanda'nın bağımsızlığı meselesi
'İrlanda'nın durumu Türkiye'nin 2001 krizi öncesi yaşadıklarını hatırlatıyor.'
Burada bayram vardı, oralarda ise "Ne olacak bu İrlanda'nın hali?" kaygısı. İrlanda krizi sürüyor. O İrlanda ki, bu köşede gelişmiş ülkelerle arasındaki refah farkını kapatmasıyla örnek olarak gösterilen ülkelerden biriydi hep.
'İçimizdeki İrlandalı' olmaya razıyım; ben yine onların 1980'lerin ortalarından bu yana gösterdikleri başarıyı bu köşeye grafik olarak taşıyacağım. Zaten dostlar böyle günler için mevcut değiller midir?
Grafikte 1960-2007 döneminde İrlanda'nın kişi başına gelir düzeyinin ABD'nin kişi başına gelir düzeyine oranı var. 1980'lerin ortalarına kadar yüzde 50 dolaylarında küçük dalgalanmalar göstermiş bu oran. Sonra İrlanda hızla büyüyor ve ABD ile arasındaki refah farkını kelimenin tam anlamıyla kapatıyor.
Ekonomi daralıyor
2008-2010 dönemi grafikte yok. Bu üç yılda İrlanda ekonomisi daralıyor. Grafiği değiştirir mi? Yok, sadece çok az miktarda aşağıya oynatır. Son yirmi beş yıldaki kazanımların öyle birkaç yılda silinmesi mümkün değil.
Şimdi bu büyüme performansını bir tarafa bırakalım ve 'an'a odaklanalım: İrlanda'nın şu an içinde bulunduğu durumun içler acısı olduğu ortada. Bankaları batak durumda. Bunun temel nedenlerinden biri yine küresel kriz öncesindeki çok hızlı kredi genişlemesi (geçen hafta bu köşeye taşıdığım BDDK-TCMB tartışmasına bir de bu açıdan bakın).
Kaynak yetmedi
Avrupa Birliği'nden sağlanan kaynaklar bankaları kurtarmaya yetmedi. Ek kaynak gerekiyor. En sağlam banka olarak bilinen İrlanda Bankası'ndan birkaç ay içinde 10 milyar euro tutarında ticari mevduat çekilmiş. Anlaşılan kanama tüm şiddetiyle sürüyor.
Bankaları kurtarma operasyonu kamu borcunu sıçrattı ve milli gelirin yüzde 100'üne ulaştırdı. Üstelik banka mevduatları devlet garantisi altında. Bu garantinin işlerlik kazanması halinde kamu borcunun daha da sıçrayacağı açık.
Bu, Türkiye'nin 2001 krizi öncesinde yaşadıklarını andırıyor. Biz o durumdan nasıl çıktıysak, İrlanda da çıkabilir. Elbette kolay değil, ama imkânsız da değil. Bunun için öncelikle İrlandalı yetkililerin bir IMF-AB programına 'evet' demeleri gerekiyor. Ne yazık ki böyle bir 'evet' İrlanda kamuoyunda ülkelerinin bağımsızlığının ayaklar altına alınmasıyla eş tutuluyor. Ne denir; 'gelin buradan yakın'.
Grafik: İrlanda'nın kişi başına gelir düzeyinin ABD'nin kişi başına gelir düzeyine oranı: 1960-2007 (%)
Bu köşe yazısı 21.11.2010 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayımlanmıştır.
