Asfalt yoksa otomobil de olmaz
Mısır ve Çad'da çekilmiş bu iki resim, bir ülkenin ithalat talebinin teknoloji içeriğini anlatan bir ders gibi.
Bir süre önce Irak Kürdistanı'nda dolaşırken, en çok dikkatimi çekenlerden biri de, mahalle jeneratörleriydi. Eskiden Türkiye'de de böyle olduğunu, sonradan öğrendim. O aralar Radikal'de "Siz hiç mahalle jeneratörüne hat çektiniz mi?" diye yazmıştım da, eski bir dostum "Tabii, biz Yenipazar'da eskiden öyle yapardık" diye bir elektronik mektup attıydı. Altyapının bir ülkenin ithalat talebini nasıl etkileyebileceğini hiç düşündünüz mü? Gelin bakalım.
Şimdi diyelim ki, Türkiye'nin otomotive yönelik ihracat politikalarından sorumlusunuz. Bir ülkeye otomobil satabilmenizin ön koşulu nedir? O ülkede bir bayii ağı olması gerekir. Birileri otomobilleri ülkeye sokmalı öncelikle. Başka? Bozulan arabaların nasıl tamir edileceğini de düşünmelisiniz. Yedek parçayı da oraya götürebilmekte yarar var. Başka? İlgili ülkede bir benzin istasyonları ağı olmazsa, otomobilin erişim alanı inanılmaz ölçüde kısalabilir. Dolayısıyla şehirlerin etrafında, giderek Allahın dağında, benzin istasyonları olmasında fayda vardır. Benzin istasyonları ağı olmazsa, otomobil kullanmak maliyetli olur. Başka? Dağda bayırda pompaların çalışabilmesi için bir enerji kaynağına da ihtiyacınız olur. Ülkenin bir ulusal elektrik şebekesi olması da faydalıdır. İş yapma maliyetini azaltır. Başka? Dağda bir benzin istasyonu açılacaksa, oranın güvenli olması gerekir. Kimse soyulmak için yer açmaz. Ayrıca başınıza bir şey gelirse, yardım istemek için bir ulusal iletişim ağı olmasında fayda vardır. Başka? Elbette her şeyden önce otomobillerin üzerinde hareket edebileceği asfalt yola ihtiyacınız olur. Asfalt yol yoksa, otomobil de olmaz. Otomobil, kendisini satın alanı bir yerden bir yere götürmüyorsa, o ülkeye otomobil satamazsınız.
Bu resimler TOBB-ETÜ'de ders oldu
Önce inşaat malzemesi satarsınız. İnşaat makinesi satarsınız. O yollar yapılır. Sonra o benzin istasyonları için gereken aksamı satarsınız. Bu arada gıda maddesi de satarsınız. Otomobil en son gelir. Komşu ülkeyle yürüyen ticaretin teknolojik içeriğine bakarsanız, inşaat malzemesi sektöründe en düşük teknolojili alt alandan işe başlarsınız. Sonra yavaş yavaş ticaretinizin teknolojik içeriği yükselir. Eğer cep telefonu ve ayfon üretiyorsanız, o başka. Ama bunu yapamıyorsanız, vaziyet budur.
Şimdi bunu görsel olarak idrak etmek isteyenler için iki de resim koyayım. Biri Mısır, öteki ise Çad'dan birer aile resmi bunlar. Önlerindeki malzeme ise resimdeki ailenin bir haftalık gıda tüketimini gösteriyor. Ben bunu TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi'nde ders verirken, öğrencilerime gösteriyorum. Şimdi Mısır ile Çad'ın ithalat taleplerinin teknoloji içeriği aynı mıdır? Hayır, değildir. Bilmem anlatabildim mi?
Bu köşe yazısı 22.07.2011 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayımlanmıştır.
