TÜİK’in açıklaması üzerine
8 Eylül’de yayınlanan ‘Gollük Paslar’ başlıklı yazıma TÜİK’in gösterdiği ilgiye teşekkür ederim. Gönderdikleri ‘Düzeltme ve Cevap’ yazısını aşağıda okuyabilirsiniz. Ancak birkaç not düşeyim.
- ‘Düzeltme ve Cevap’ yazısında, TÜİK endeksi ile İTO endeksi arasındaki farklar hakkında yararlı bilgiler veriliyor.
- Konuya yakın olanlar için zaten iki farklı endeks ile ölçülen enflasyonların birbirine eşit ya da çok yakın olmaları bir gariplik olurdu. Ölçülen enflasyonların farklılaşması çok doğal.
- İki endeksle ölçülen yıllık enflasyon oranları arasındaki farkın Ocak 2004-Mart 2022 arasındaki ortalaması 0,7 puan; İTO daha yüksek. Bu farkın aynı dönemde bir standart sapması 1,99, iki standart sapması ise 3,97.
- İki enflasyon arasındaki fark, bu dönemin çok büyük kısmında ortalama artı iki standart sapma (4,67) ile ortalama eksi iki standart sapma (-3,27) arasındaki bant içinde dalgalanmış. Hem farkın seyri hem de söz konusu alt ve üst sınırlar ile bant Grafik 1’de yer alıyor.
- Ocak 2004-Mart 2022 döneminde iki enflasyon arasındaki fark en fazla Ocak 2004’te 7,1 puan olmuş (İTO daha yüksek). Farkın en düşük olduğu ay ise Eylül 2018: eksi 5.98 puan (TÜİK daha yüksek).
- Oysa Nisan-Ağustos 2022 döneminde iki yıllık enflasyon arasındaki fark sırasıyla şöyle: 10, 13,85, 15,57, 19,45 ve 19,64 puan (İTO daha yüksek).
- İTO ve TÜİK açısından bu yüksek farklar “beni araştırın” diyor. Belki hiçbir ölçüm sorunu yok belki var. Belki İTO endeksi, özellikle yüksek enflasyon dönemlerinde fiyatları az artan mal ve hizmetleri yeterince kapsamıyor. Belki böyle dönemlerde İstanbul’da mal ve hizmet fiyatları diğer şehirlerdekilere göre daha fazla artıyor. Ya da yüksek enflasyon dönemlerinde TÜİK’in mal ve hizmet sepeti enflasyonu aşağıya doğru sapmalı ölçüyor. Başka alternatifler de olabilir elbette. Bilemem. Araştırma sonucu ortaya çıkar.
- TÜİK çok önemli bir kurum; resmi yazışmalarını özenle yapmasında yarar var. Ekinde ‘Düzeltme ve Cevap’ yazısının yer aldığı ve Dünya gazetesinin Sorumlu Yazı İşleri Müdürü’ne gönderilen kapak yazısının ‘İlgi’ kısmında “….başlıklı haberiniz” deniliyor. Daha sonra, yazının ilk paragrafı “Yayımlanmış olan köşe yazısının içeriğinde…” şeklinde başlıyor. Haber mi? Köşe yazısı mı? İki endeks arasındaki fark için araştırmaya gerek var ama bunun için araştırmaya gerek yok: Doğrusu köşe yazısı.
Düzeltme ve cevap yazısı
8 Eylül’de yayınlanan ‘Gollük Paslar’ başlıklı yazıma TÜİK Başkanı Erhan Çetinkaya imzalı düzeltme ve cevap yazısını aşağıda bilgilerinize sunarım.
“Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Resmi İstatistik Programı kapsamında yayımlamakta olduğu tüm istatistiklerde olduğu gibi, Tüketici Fiyat Endeksi’ni (TÜFE) de uluslararası norm ve standartlar doğrultusunda, Avrupa İstatistikleri Uygulama Esaslarının bütününü dikkate alarak hesaplamakta ve yayımlamaktadır. TÜFE veri derleme, işleme ve yayımlama süreçlerine ilişkin tüm detaylar, TÜİK Kalite Güvence Çerçevesinde de tanımlanmış olan “erişilebilirlik ve açıklık" ilkeleri kapsamında TÜİK internet sayfasında yayımlanmaktadır.
Baz yılı 2003 olan ve gerek madde yapısı gerekse ağırlıkları her yıl hanelerin güncel tüketim yapısını yansıtacak şekilde güncellenen TÜFE'de 2022 yılında 81 ilin tamamı ve 225 ilçe kapsamında, 27.261 işyeri ve 4.274 konuttan (kira) 409 madde, 904 madde çeşidi için her ay yaklaşık 560.392 fiyat derlenmektedir.
İstanbul Ticaret Odası tarafından yayımlanmakta olan "İTO Ücretliler Geçinme İndeksi" sadece İstanbul için hesaplanmaktadır. Referans yılı 1995 olan ve ağırlık yapısı 1985-1986 yıllarında yapılan Aile Bütçesi Anketi'nden, zaman içinde güncellenmeksizin gelen endekste toplam 242 madde kapsanmakta ve bu maddelere ilişkin her ay İstanbul'dan yaklaşık 15.000 fiyat derlenmektedir. TÜFE kapsamında her ay sadece İstanbul'dan derlenen fiyat sayısı ise yaklaşık 44.000'dir.
İTO Ücretliler Geçinme İndeksi'nde kapsanan ürünler, sınıflama ve işyeri örneklem yapısı da TÜFE'den farklılık göstermektedir. Örneğin, TÜFE sepetinde kapsanan otomobil fiyatları İTO endeksinde yer almamaktadır.
Farklı amaçlarla üretilen; temel yılları, kapsam ve ağırlıkları, ağırlık kaynakları ve güncelleme dönemleri, fiyat derleme dönemleri ve örnekleme yapıları ile hesaplama yöntemleri farklı olan endekslerin farklı sonuçlar ortaya koyması mümkündür.
TÜİK tarafından yayımlanan TÜFE, en güncel ağırlık ve madde sepetinin yansıtıldığı, uluslararası standartlara uyumlu olarak hesaplanan ve tüm ülkeyi kapsayan tek resmi veridir.
