2023-YKS yerleştirme sonuçları 19 Ağustos’ta açıklandı. Tercih yapmış olan 1.880.697 adaydan 481.033’ü örgün lisans programlarına, 416.991’i ise örgün ön lisans programlarına yerleşti. Lisans programları için devlet üniversitelerinin açtığı 386.323 kontenjandan 8.176’sı (yüzde 2,1) vakıf üniversitelerinin açtığı 102.518[1] kontenjandan 9.581’i (yüzde 9,3) boş kaldı. 2022-YKS yerleştirme sonuçlarına göre bu oranlar devlet üniversitelerinde yüzde 2,3 ve vakıf üniversitelerinde yüzde 3,9 idi.

Tablo 1. Üniversite türüne göre örgün yükseköğretim programlarının kontenjanları, yerleşen aday sayıları ve boş kontenjan sayıları

Vakıf üniversiteleri, bu yıl depremzedeler ve şehit-gazi yakınları için kontenjan ayırdığı için geçmiş yıllara ilişkin verilerle kıyaslama yaparken genel yerleştirme kontenjanları üzerinden karşılaştırma yapmak daha doğru olacak. Vakıf üniversitelerinin lisans programları için ayrılan 98.523 genel yerleştirme kontenjanından 7.614’ü (yüzde 7,7) boş kaldı.

Türkiye’de 12 ilde olmak üzere toplam 74 vakıf üniversitesi (vakıf MYO hariç) bulunuyor. Neredeyse tüm illerdeki vakıf üniversitelerinin kontenjanları bu yıl geçen yıla kıyasla artırılmıştı. Boş kontenjan oranı, Kocaeli ve Antalya’daki vakıf üniversitelerinde azalırken diğer illerdeki (Kayseri hariç) üniversitelerde arttı. Boş kalan kontenjanlara il bazında baktığımızda, 44 vakıf üniversitesinin bulunduğu İstanbul’da boş kontenjan oranının yüzde 9,7’ye yükseldiğini görüyoruz. 13 vakıf üniversitenin bulunduğu Ankara’da ise bu oran yüzde 1,8. 2022 yılı YKS yerleştirme sonuçlarına göre, boş kontenjan oranı İstanbul’da yüzde 4,5 iken, Ankara’da yüzde 1,7 idi. İstanbul’daki eğitim ve yaşam maliyetinin yüksekliği, adayların tercihlerini etkilemiş gibi görünüyor.

Tablo 2. İllere göre vakıf üniversitelerindeki örgün lisans programlarının kontenjanları, yerleşen aday sayıları ve boş kontenjan oranları

Önemli bir nokta ise vakıf üniversitelerinin burslu lisans programları için açtığı 14.944 kontenjandan 14.939’unun (yüzde 99,97) dolu olması. Doluluk oranı, %50 indirimli lisans programlarında yüzde 91,5, %25 indirimli lisans programlarında yüzde 89,3, ücretli lisans programlarında ise yüzde 88,4 oldu. %50 indirimli ve ücretli lisans programlarındaki doluluk oranı 2022 YKS yerleştirme sonuçlarının altında kaldı. Bu yıl İstanbul’daki vakıf üniversitelerinde, ücretli lisans programları kontenjanlarının yüzde 16,1; %50 indirimli lisans programlarının yüzde 10,4’ü ve %25 indirimli programlarının yüzde 16,7’si boş kaldı. Vakıf üniversitelerindeki öğrenim ücretleri artışı, tercihlerde vakıf üniversitelerdeki burslu programlara ve devlet üniversitelerine olan talebi artırmış görünüyor.

Tablo 3. Bursluluk oranlarına göre vakıf üniversitelerindeki örgün lisans programlarının kontenjanları, yerleşen aday sayıları ve doluluk oranları

2023 yılı YKS yerleştirme sonuçlarına yerleşenlerin öğrenim durumuna göre baktığımızda ise daha önce yerleşmiş olanlar ile bir yükseköğretim programını bitirmiş olanlar dikkat çekiyor. Bir yükseköğretim programını bitirmiş ve tekrar örgün lisans ve ön lisans programlarına yerleşenlerin sayısı 2018 yılında 48.063 iken 2023 yılında 89.474 oldu. Daha önce yerleşmiş ve tekrar örgün lisans ve ön lisans programlarına yerleşenlerin sayısı ise 2023 yılında 90.680’e yükseldi. Üniversite mezunlarının lisansüstü eğitime değil de tekrar üniversite eğitimi almaya yönelmeleri yanlış meslek seçiminin yanı sıra mezun olduğu alanda iş bulamama ve beceri uyumsuzluğu gibi olasılıkları akla getiriyor.

Tablo 4. Öğrenim durumuna göre örgün lisans ve ön lisans programlarına yerleşen aday sayıları

Değişen yaşam koşulları, artan eğitim ve yaşam maliyetleri üniversite adaylarının tercihlerini de etkiliyor. Vakıf üniversitelerinin burslu programları ve devlet üniversitelerine talep artıyor. İstanbul’da Koç Üniversitesi, Sabancı Üniversitesi ve İbn Haldun Üniversitesi dışındaki üniversitelerin lisans programı kontenjanları dolmadı. Türkiye genelindeki vakıf üniversitelerinde tıp programlarının yüzde 16,3’ü, hukuk programlarının yüzde 10,7’si, makine mühendisliği programlarının yüzde 16’sı, yazılım mühendisliği programlarının yüzde 10’u, biyomedikal mühendisliği programlarının yüzde 37,1’ive bilgisayar mühendisliği programlarının yüzde 5,1’i boş kaldı. Yapay zeka mühendisliği programları tamamen dolarken iktisat, siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler, uzay mühendisliği programlarında boş kontenjan oranı düşük seviyede gerçekleşti. Vakıf üniversitelerinde tıp programları kontenjanları 2018 ve 2019 yıllarında tamamen dolarken 2020 yılından itibaren tam dolmamaya başladı. Tıp programlarındaki bu boşluğun nedeni, ücretlerinin daha yüksek olması, eğitim süresinin zorluğu ve eğitim süresince maruz kalınan mobbingler, ücret tarafında da tıptan daha avantajlı bölümlerin öne çıkması olabilir. Nasıl Bir Ekonomi’nin haberine göre Ocak-Haziran 2023 döneminde 1.361 doktor gidecekleri ülkelere sunmak üzere Türk Tabipler Birliği’nden (TTB) ‘iyi hal belgesi’ almak için başvuru yaptı. İktisat, siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler programlarına olan talebi ise hukuk programlarına olan talebin azalması ve yurt dışı devamlılığının yüksek olduğu alanlara yönelim şeklinde yorumlayabiliriz.

Sonuç olarak, 2023-YKS yerleştirme sonuçlarına göre, vakıf üniversitelerinin genel ve burslu kontenjanlarında gözlemlenen doluluk ve boş kontenjan oranları, üniversite tercihlerini etkileyen çeşitli faktörlerin bir yansımasıdır. Değişen yaşam koşulları, yüksek eğitim ve yaşam maliyetleri, önceki eğitim deneyimleri ve iş bulma beklentileri gibi etkenler, adayların tercihlerini şekillendirmekte ve bu tercihlerin sonuçlarına yansımaktadır. Özellikle burslu programlara ve devlet üniversitelerine olan talebin artması, vakıf üniversitelerinin kontenjanlarını farklı şekillerde etkilemiştir. Bu bağlamda, eğitim kurumlarının gelecek yıllarda tercih edilme durumunu daha iyi anlayabilmek için bu faktörleri dikkatle gözlemlemek ve analiz etmek önemlidir. Ayrıca, öğrencilerin iş bulma ve kariyer gelişimine yönelik stratejileri, üniversitelerin program ve kontenjan planlamalarını da etkileyecektir.

[1] Genel yerleştirme, depremzede yerleştirme ve Şehit-Gazi yakınları yerleştirme kontenjanlarını içermektedir.