'Gelişmiş ülkeler ve diğerleri', 'krize karşı neden farklı ekonomi politikaları' falan derken artık Türkiye'ye dönme zamanı geldi. Bugün son gelişmelere bakmak istiyorum. Önce, hafta içinde açıklanan sanayi üretim endeksine dair birkaç söz söyleyeyim.
Küresel krizin sanayimizde daha az üretim yapılmasına yol açan etkisi ayan beyan ilk defa 2008'in ağustos ayında ortaya çıkmıştı. O ayın üretim endeksi 2007'nin aynı ayına kıyasla yüzde 3.5 oranında daha az üretim yapıldığına işaret ediyordu. Bu yılın ağustos üretimi de benzer biçimde bir yıl öncesinin üretimine göre daha düşük bir oranda gerçekleşti. Üretimde azalış oranı yüzde 6.3.
Farklı bir ifadeyle, bırakın bir yıl öncesini, iki yıl öncesine kıyasla bile daha az üretim yapıyoruz. Kriz böyle bir şey işte. Çoğu kişi, krizi 'kurun ve faizin sıçraması' olarak algılıyor. Oysa önemli olan işsizlikteki sıçrama, üretimdeki azalma. 2003'ün başında Irak savaşı sırasında, 2004'ün bahar aylarında ve 2006 ortasında kur ve faizde önemli sıçramalar gerçekleşti. Çoğu kişi kriz diye ayağa kalktı; panik biçimde karşı önlemler tartışıldı. Oysa o olumsuzluklar kısa sürede geçti; ne işsizliğe ne de üretime yansıdı. Aksine o yıllarda mili gelir artışları yüksek düzeylerde kaldı, işsizlik de artmadı. Bir de şimdi geldiğimiz noktaya bakın: İki yıl öncesine kıyasla yüzde 10 oranında daha az üretiyor sanayi sektörümüz.
Üretimdeki bu düşüşün önemli nedenlerinden birinin yurtdışına eskisine kıyasla daha az mal satmamız olduğunu biliyoruz. İhracatımızdaki düşüş eylül ayında da yüksek düzeyde gerçekleşti ne yazık ki. İhracattaki gidişatın üretime yansıması açısından daha doğru değerlendirme yapmak için, ihracat rakamlarını dolar-avro kurundaki ve ihracat fiyatlarındaki oynamalardan arındırmak gerekiyor. Ama dolar cinsiden ihracattaki gidişat da yeteri kadar açık fikir veriyor.
TİM verilerine göre, eylül ayında bir yıl öncesinin aynı ayına kıyasla, dolar cinsinden yüzde 30.6 oranında daha düşük bir düzeyde gerçekleşti ihracatımız. Üçer aylar itibarıyla bir yıl öncesine kıyasla bakınca da durum şöyle: İlk üç ayda yüzde 33, ikinci üç ayda yüzde 35.9 ve üçüncü üç ayda da yüzde 29.1 oranında azalmış ihracatımız. Az önce sanayi üretimi için belirttiklerim ihracat için de geçerli; 2007'ye göre kıyaslarsak da ihracatımızın düştüğünü görüyoruz.
Ekim ayı ihracat rakamı özellikle önemli olacak. Zira ihracatımızın bir yıl öncesine kıyasla daha düşük düzeyde olması olgusuyla ilk defa 2008'in ekim ayında yüzleşmiştik. İzleyen aylarda ise bu düşüşün hızı şiddetlenmişti. Önümüzdeki aylarda ihracatta azalmanın sürmesi oldukça sevimsiz bir gelişme olur.
Ekim ayına ait ilk haberler olumlu yönde. İlk sekiz güne ilişkin ihracat rakamları Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın web sitesinde var. Buna göre bir yıl öncesinin aynı dönemine kıyasla ihracatımız yüzde 133 oranında daha yüksek oldu. Bu yüksek rakamı değerlendirirken, geçen yıl ramazan bayramının ikinci ve üçüncü günlerinin ekim ayına denk geldiğini hatırlamak gerekiyor. Umarım tatil etkisinden arındırıldığında da ihracatımız artmıştır. Bu gelişmenin ayın kalanında ve izleyen aylarda da sürmesi sanayimiz açısından olumlu olacak. Bu açıdan, özellikle AB ekonomilerinin toparlanma hızı önemli.

Bu yazı 11.10.2009 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayınlanmıştır.