Şu satırlar 2004 yılında yayımlanan Merkez Bankası'nın 'Ağustos Ayı Enflasyonu, Görünüm ve TCMB Faiz Oranları' duyurusundan alınma: " Unutulmamalıdır ki ülkemizin ihtiyacı olan çok yüksek hızlarda dengesiz bir büyüme değil, uygulanan programlara uygun sürdürülebilir nitelikte bir büyümedir. Bunu sağlamak üzere, ... , çok hızlı kredi genişlemesini (daha sağlıklı bir mali sektöre ulaşılması amacına ters düştüğü saptanıyorsa) makul ölçülere indirecek ve uluslararası mali sektör normları ile de uyumlu olacak arz yönlü kısıtlamalara gidilmesi, ... gibi seçici önlemlerin alınması gerekmektedir."
Alıntı, duyurunun 'cari işlemler açığı ve enflasyon' üst başlığı altında yer alan yirminci maddesinden. O dönemin en sıcak tartışma konusu yüksek cari açık ve bol miktarda uluslararası sermaye girişi ülkeye. Paragrafın perde arkası da şu: Merkez Bankası çok hızlı kredi genişlemesinden rahatsız. Bunun sonucu olarak ortaya çıkan aşırı iç talep artışı ve bu artışın doğurduğu ithalat ve dolayısıyla cari işlemler açığı artışı değil sadece rahatsızlığı.
Çok hızlı kredi genişlemesinin finansal sistemde yaratabileceği sorunları bir risk olarak görüyor. Dikkat edilirse burada vurgu 'çok hızlı' üzerine. Yoksa 2001 krizinden sonra uygulamaya konulan programın ulaşmaya çalıştığı temel amaçları arasında, finansal sektörün tekrar reel sektöre kredi açar duruma gelmesi bulunduğunu biliyor. Bu çerçevede o tarih itibarıyla 'hızlıya' razı olduğu söylenebilir, sorun 'çok hızlı'da.
Bu çok hızlı kredi genişlemesini önlemek için faiz artırmanın ya da faizleri normalinden daha yavaş düşürmenin bir işe yaramayacağını düşünüyor o zamanki Merkez Bankası. Zira hem o zamanki enflasyon hedefe uygun bir biçimde gidiyor, hem de gereğinden yüksek bir faizin daha çok dış borçlanmaya yol açarak içeride kredi genişlemesini daha da körükleme ihtimalinden korkuyor. Bu durumda gözler düzenleme ve denetleme otoritesine dönüyor. Acaba 'çok hızlı' kredi genişlemesini yavaşlatmak üzere neler yapılabilir? Mesela bankaların sermaye karşılık oranlarına ilişkin bazı düzenlemeler getirilebilir mi? 'Uluslararası mali sektör normlarına uygun' biçimde.
Bu, o sıralarda ilgili bakanın başkanlığında belli aralıklarla yapılan Hazine-BDDK-TCMB-DPT koordinasyon toplantılarında Merkez Bankası'nın masaya getirdiği temel tartışma konularının başında geliyor. Elbette kurumların neler düşündüklerinin ve söylediklerinin bu satırlarda yer alması gerekmiyor. Şimdi, yazının başındaki alıntıya dönelim. Yazıda parantez içindeki ifadenin yer aldığı cümleye özellikle bir daha dikkatinizi çekerim. Merkez Bankası meramını olabileceği ölçüde açıkça anlatma yolunu seçmiş.
Şimdi birkaç hafta önce yayınlanan IMF'nin Dünya Ekonomik Görünümü (World Economic Outlook) raporunun üçüncü konusuna dönelim. Başlık şöyle: 'Varlık fiyatlarındaki dalgalanmalardan para politikası için dersler' şeklinde. O bölümün yanıtlamaya çalıştığı temel soru şu: Küresel krizin patlak vermesinde önemli bir rol oynayan varlık fiyatlarındaki şişmeyi önlemek için para politikası kullanılmalı mı?
Bu çerçevede ele alınan temel konulardan biri hızlı kredi genişlemesine karşı merkez bankalarının ne yapabilecekleri. Mesela faizleri mi artırmalılar? Yoksa banka bilançolarını etkileyecek bir takım düzenlemelerle, ekonomiler hızla büyürken kredi genişlemesinin de çılgınca olmamasını, ekonomiler daralıyorken ise biraz olsun daha fazla kredi açılmasını sağlamaya mı çalışmalı ülkeler? Şüphesiz bu iki politikanın bir karışımı da olabilir.
Anlaşılacağı gibi Türkiye açısından bakıldığında hem BDDK'yı hem de Merkez Bankası'nı ilgilendiriyor bu konu. Tıpkı 2004'te Merkez Bankası'nın anlatmaya çalıştığı gibi. Devam edeceğim.

Bu yazı 19.10.2009 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayınlanmıştır.