Libya, iki kültürün görünür bir biçimde bir araya geldiği ülkelerden biridir. Troçki'nin "1917 Rusya Devrimi" kitabının önsözünde yazdığı gözlemleri hatırlıyor musunuz: "Barbarlar, ikisi arasındaki yolu kat etmeden birdenbire oklarını ve yaylarını bırakıp tüfeklere sarıldılar." Şu anda tahtından indirilmiş olan Libya devletini ne zaman düşünsem, Troçki'nin kültürler ve/veya üretim modelleri arasındaki bu ifadesi aklıma gelir. Dünyadaki ülkeleri ikiye ayırmak mümkündür: Küresel ekonomik sistemle bütünleşmiş ülkeler ve küresel ekonomik sisteme eklemlenmiş ülkeler. Libya ikinci gruptadır. Türkiye'nin bulunduğu bölgede ikinci gruba dahil pek çok ülke vardır. Öte yandan, Türkiye ilk gruptadır. Bu da İsrail ile birlikte küresel ekonomik, siyasi ve sosyal ağlarla mükemmel bir şekilde bütünleşmiş Türkiye'yi medeniyetimiz için önemli kılmaktadır. Türkiye İsrail'in aksine diğer ülkelerin kalkınma sürecine yapılan müdahaleye asker ordularıyla değilse de girişimci ordularıyla dahil olabilir. Hayat değişmektedir.

20. Yüzyılın en önemli küresel projesi Çin'in küresel ekonomik sistemle bütünleşmesiydi. Görünen odur ki, 21. Yüzyılda İslam coğrafyasının da küresel ekonomik sistemle bütünleşmesinin vakti gelmiştir. Ben bugünlerde Arap Baharı'nı bu gözle değerlendiriyorum. Bahar Tunus ve Mısır'da başladı, buralarda hükümetleri devirmek nispeten kolay oldu. Zira, hem Tunus hem de Mısır küresel ekonomik sisteme eklemlenmekten çok sistemle bütünleşmişti.  Geçiş sürecini yönlendirebilecek modern kurumsal yapının temel öğeleri mevcuttu. Ama Libya ve Yemen'de durum böyle değildir. Bu ülkeler sistemle bütünleşmekten ziyade sisteme eklemlenmiştir. Libya'da miki fare devleti döneminin sona ermesi entegrasyon projesi için ne anlama gelmektedir? Bu, zincirin eksik halkasını tamir etmek için yeni bir başlangıç olabilir. Piyasa aktörlerinin etkileşimini sağlamak için gerekli politika reformları artık yapılabilir. Muammer Bey son 42 yıl boyunca iktidarını korumak için bu etkileşimi engellemiştir.

Bir ülkenin küresel ekonomik sisteme eklemlenmiş olması modernleşme sürecinde bir eksik halka olduğu anlamına gelir. Bu eksik halka orta sınıfın gelişmişlik düzeyiyle ilgilidir. Orta sınıf piyasada başarılı olan insanları temsil etmektedir. Orta sınıf Hüsnü Bey'in Mısır'daki oğulları ve arkadaşları değil, hayatlarını serbest piyasada serbest etkileşimle kazanan isimsiz girişimcilerdir. Dünya üzerinde her ülkede girişimciliğin gelişmesini engelleyen gerekli politika reformlarının ve fiyat kontrollerinin olmamasıdır. 1980'lerde gerçekleştirdiği reformlar Türkiye'yi bölgenin diğer ülkelerinin küresel ekonomik sistemle bütünleştirilmesinde önemli bir rol oynamasını sağlamıştır.

Albay Kaddafi okul çağındaki çocukların ordudaki en yüksek rütbenin albay olduğunu sandığı bir ülkeyi yönetmiştir. Komik değil mi? Bir süre öncesine kadar Libya'daki miki fare devleti için hiç komik değildi. Bir süre önce Türkiye de böyleydi. "Yeryüzünde hiç Kürt yaşamadığına" dair oldukça güçlü ve ideolojik bir kesinlik hakimdi. Ülkenin dışa açılması ve refahın artmasıyla birlikte bu kesinlik ortadan kalkmaya başladı. Türkiye, 21. yüzyılda hala 19. yüzyılın meseleleriyle uğraşmaktadır. Bugün Kürt sorunu bu durumdadır.

Osmanlı İmparatorluğu'nun son mirası hala Türkiye'nin ensesindedir. Öte yandan, Türkiye bu mirasla baş etmekte on sene öncesine kıyasla çok daha iyidir.

Bu köşe yazısı 27.08.2011 tarihinde Hürriyet Daily News'te yayımlanmıştır.