İlginç bir dönemden geçiyoruz. Standard & Poor’s (S&P)’un Fransa, İtalya, Avusturya ve İspanya’nın da aralarında bulunduğu Avrupa ülkelerinin kredi notlarını düşürmesinin artçı sonuçlarını takip ediyor musunuz? Finans piyasalarının nasıl tepki verdiğinden bahsetmiyorum. İşin o kısmı aşikardır. Dolar cinsinden varlıklar için riskten kaçınmak her zaman iyi bir fikirdir. Ben asıl hükümetlerin tepkilerinden bahsediyorum. Hükümetlerin tepkilerini takip etmek gerçekten eğlenceliydi. Bana sorarsanız, bu ülkelerin içinde bulundukları durum en iyi yasın beş evresi ile anlatılabilir. İlk evre inkardır. Universite Libre de Bruxelles’den Victor Ginsburgh’un tepkisine bir bakın. Köşe yazısının başlığı şöyleydi:  “Usta müzisyenler Stradivarius’u normal bir kemandan ayırt edemezken, S&P’nin iyiyi kötüden ayırmasını neden bekleyelim?” Okumadıysanız, lütfen okuyun (www.voxeu.org).

İtalya’nın kredi notu düşürülmeden bir gün önce verdiği ön tepki kesinlikle mükemmeldi. İtalyan mali polisi Guardia Finanza iki S&P analistinin peşine taktı ve şirketin Milano ofisini basarak yasadışı faaliyet şüphesiyle ofisteki bazı dokümanlara delil olarak el koydu. Polis, S&P’nin analizleri tahrif ederek ve/veya İtalya’nın kargaşa içerisinde olduğu izlenimini vermek için hatalı veriler kullanarak piyasaları yönlendirdiğine inanıyordu. Tam da Türkiye’den beklenecek bir hareket. Herhalde Akdeniz ülkesi olmaktan kaynaklanıyor. İtalyan dostlarımıza benden bir tavsiye: Dünya Bankası ofisini de basın! İyi yönetişim endeksleri onları da günah keçisi yapmaya yeter. Dünya Bankası’nın yayımladığı algı endeksine göre, İtalya yönetişim göstergeleri açısından açık ara kötü durumda olan ülke. Çok yanlı ve tehlikeli, değil mi? Bazı Dünya Bankası uzmanları da İtalyan piyasalarını yönlendirmeye çalışıyor olabilir. Bu arada belirtmek gerekir ki, İtalya’nın içinde bulunduğu karmaşanın sorumlusu elbette İtalyanlar değildir.

Türkiye’den benzer bir hikaye
Kulağa şaka gibi gelmektedir; ancak çok ciddiyim. 10 yıl önce Türkiye’de de benzer tartışmalar yaşadık. Bakanlar şöyle diyordu: “Kredi notunun düşürülmesi mevcut durumu değil S&P analistlerinin öznel görüşlerini yansıtmaktadır”. Tabi ki öyledir. S&P analistlerine içsel riskler hakkındaki öznel görüşlerini ifade etmeleri için para veriyor. Dilerseniz buradan kemancılara ve Stradivari’ye geçeyim.

Kemancılar ve Stradivari
Yukarıda atıfta bulunduğum, Paris Pierre Marie Curie Üniversitesi’nden Carl Fritz ile keman imalatçısı Joseph Curtin’in gerçekleştirdikleri bir deney. 2010 yılında yapılmış bu iki taraflı bilinmeyenli çalışmanın sonuçları  Ulusal Bilimler Akademisi dergisinde 2012 yılında yayımlanmış. Çalışmanın adı “Kemancıların Yeni ve Eski Kemanlar arasındaki Tercihleri” (http://www.pnas.org/content/early/2012/01/02/1114999109).

Çalışmaya altı keman dahil edilmiş: Bir Guarneri del Gesu (takriben 1740 yapımı), iki Stradivari (takriben 1700 ve 1715 arasında yapılmış) ve üç yeni keman. Test bir saat kadar sürmüş. Bir otel odasına toplanan kemancılardan iki kemanı denemeleri istenmiş ve sonra hangisini tercih ettikleri sorulmuş. Sonuçlara göre, en çok modern kemanlar en az ise Stradivarius tercih edilmiş. Görünüşe bakılırsa, keman öyle anlaşılması güç bir enstrüman ki, kemancılar bile yenisini eskisinden ayırt edemiyor.

Ancak, çalışmanın yayımlanmasından bir süre sonra kemancılardan yanıtlar gelmeye başlamış. Çalışmaya katılan sanatçılardan biri olan Laurie Niles’ın blogunda dediğine göre (http://www.violinist.com/blog/laurie/20121/13039/) kendisinden modern yapım ile eski yapımı ayırt etmesi değil, hangisini çalmaktan daha çok hoşlandığını söylemesi istenmiş. “İtalyan yapımı kemanı seçmesi” değil “tercih ettiği kemanı seçmesi” istenmiş. S&P’nin yaptığı da tam olarak budur. Üzgünüm ama, S&P’nin tek yaptığı öznel tercihini belirtmektir.

Size neden hoşlanmadığımı söyleyeyim: Komisyon’un Euro bölgesinden ayrılma durumunda bir B planı üzerine çalıştığıyla ilgili raporlardan hiç hoşlanmıyorum. Böyle raporlar beklenmeyen sonuçların önünü açar. Bu ise kötüdür.

Bu köşe yazısı 21.01.2012 tarihinde Hürriyet Daily News'te yayımlanmıştır.