Ocak ayı Merkezi Yönetim Bütçe (MYB) gerçekleşmeleri, bütçe performansındaki olumsuz gidişin devam ettiğini bize göstermektedir. Bütçe dengesinde geçen yıl derinleşmeye başlayan bozulma, bu yılın Ocak ayında da devam etmiştir. Gelirlerdeki artışın enflasyon ve büyümenin üzerinde gerçekleşmesine rağmen özellikle cari nitelikli giderlerdeki artış oranının 2024 yılı MY bütçesinde hedeflenen artış oranlarının oldukça üzerinde seyretmesi, bütçe açığının artmasına neden olmuştur. Bu gelişme kaçınılmaz olarak seçimlerden hemen sonra geçen yıla benzer şekilde gelir ve harcama yönlü mali tedbirlerin gündeme geleceğinin sinyali olarak değerlendirilmektedir. Bu nedenle Orta Vadeli Programda Eylül ayı beklenmeden bir güncelleme yapılması ekonomik programa güven açısından önemli görülmektedir.

Ocak ayında bütçe giderleri %139 seviyesinde artarak 768 milyar TL, bütçe gelirleri ise %113,5 seviyesinde artarak 617 milyar TL tutarında gerçekleşmiştir. Bütçe harcamalarındaki artış hızının gelirlerdeki artış hızını aşması nedeniyle bütçe açığı %367, faiz dışı açık ise %172 oranında artarak sırasıyla 150,7 milyar TL ve 29,6 milyar tutarında çıkmıştır. Kamunun tasarruf düzeyini gösteren sermaye gelir ve giderleri hariç bütçe dengesi olan cari bütçe dengesindeki bozulma ise %500 seviyesine yaklaşmıştır.

Tablo: 2023-24 Merkezi Yönetim Bütçe Büyüklükleri (Ocak Sonu)

Kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı ve TEPAV hesaplamaları

Harcamalardaki artışa temel katkı, personel giderleri ile cari transferler kalemlerinden gelmiştir. Bu iki kalemin toplam harcama artışına katkısı yaklaşık %70 seviyesindedir. Başka bir ifadeyle harcamalardaki artışın %70’i bu iki kalemden gelmiştir. Özellikle seçim süreçlerine yönelik alınan kararların etkisiyle transferler dahil cari kalemlerdeki genişleme, geçen yıl gerçekleşmelerinin de üzerine çıkmıştır. Cari transferlerin yaklaşık yarısı çeşitli başlıklar altında (görev giderleri, faturalı ödemeler, finansman açığı gibi) sosyal güvenlik kurumuna aktarılan hazine yardımlarından kaynaklanmıştır.  Borç verme kaleminde ise Toprak Mahsulleri Ofisi ile Türkiye Şeker Fabrikalarına yapılan aktarmalar nedeniyle bu kalem de %400’ü aşan oranda artmıştır. Yine bu dönemde beklendiği şekilde faiz giderlerindeki dönemsel sıçrama harcamalar üzerindeki mali baskıyı artırmıştır.

Bütçe gelirlerinde ise vergi gelirlerinde dolaylı vergilerde yaşanan artışın etkisiyle (%110,5) birlikte “Alınan Bağışlar ve Yardımlar ile Özel Gelirler” kalemi ile “Faizler, Paylar ve Cezalar” kalemlerindeki artışlar, performansın yukarıda çıkmasına neden olmuştur. Teşebbüs ve mülkiyet gelirleri altında ise KİT ve Kamu Banka gelirleri (Telekom ve Devlet Hava Meydanları işletmesinden aktarılan tutarlar) öne çıkan gelir kalemi olmuştur.

Vergi gelirlerindeki artışın yaklaşık yarısı KDV ve özel tüketim vergisi (belirgin şekilde akaryakıt üzerinden alınan ÖTV) tahsilatlarından kaynaklanmıştır. Dönemsel etkiyle birlikte geçen yılın iki puan üstünde dolaylı vergilerin toplam vergiler içindeki payı %73,5’e çıkmıştır. Bu artışlar 2023 yılı MYB değerlendirme raporunda belirtiğimiz üzere enflasyonu artırıcı etkiye sahiptir.

Ocak ayında toplam bütçe ödeneklerinin %6,9’u kullanılmıştır. Geçen yıl bu oran %5,1 seviyesindeydi. Faiz dışı harcamalarda bu oranlar sırasıyla %6,6 ve %6,1’dir. Gelirlerde ise özellikle dolaylı vergiler ve faiz gelirleri etkisiyle gerçekleşme oranı geçen yılın aynı döneminin 1,4 puan üstünde %7,3 seviyesinde çıkmıştır.