Vazgeçmek gereken politika
Fatih Özatay, Dr.
03 Temmuz 2020
DÜNYA’da, Güven Sak ile birlikte COVID-19 salgınının ekonomimize olumsuz etkilerini ve bu etkileri azaltmak üzere yapılabilecekleri tartışan dört yazı yayınlandık. 23 Mart, 31 Mart, 13 Nisan ve 8 Mayıs tarihli yazılarda özenle vurguladığımız temaların başında şu geliyordu: Olağanüstü bir dönem olağanüstü önlemler gerektirir. Bu kaçınılmaz önlemleri (destekler nedeniyle bütçe açığının ve kamu borcunun artması, parasal genişleme gibi) alırken, önlemlerin yaratacağı riskleri en aza indirmeyi hedefleyen politikaların da açıklanması şarttır.
[Devamı]
Hangi politikayı tercih ederdiniz?
Fatih Özatay, Dr.
01 Temmuz 2020
Ekonominiz daralıyorsa, maliye politikasında manevra alanınız varsa, iç talebi bir nebze olsa da harekete geçirmek amacıyla maliye politikasını gevşetirsiniz. Ekonominiz normal büyüme oranını yakaladığında ise bütçenize çeki düzen verirsiniz. Bir yandan bu politika değişikliği diğer yandan normale dönen ekonomi nedeniyle artan vergi gelirleri ve azalan (işsizlik yardımları gibi) transfer harcamaları, maliye politikasını gevşetmeniz nedeniyle yükselen kamu borcunun makul bir düzeye inmesini sağlar. Böylelikle, ihtiyaç duyulduğunda kullanabileceğiniz bir maliye politikası manevra alanına tekrar sahip olursunuz. Bu ‘genel’ doğrunun yanı sıra, ekonominiz daralıyorken attığınız maliye politikası adımlarının hangi amaçla atıldığı da çok önemlidir. Yurtiçi talebi en çok artıracak ve en çok ihtiya
[Devamı]
TCMB’nin zor faiz kararı
Fatih Özatay, Dr.
27 Haziran 2020
Bu satırları 14’te açıklanacak faiz kararından önce yazıyorum. Karardan beş dakika önce başlayacak bir TV programına katılacağım ve çok büyük ihtimalle programın yöneticisi “sizce faiz kararı ne olacak?” diye soracak. Ne cevap verilebilir? Normal koşullar altında olsaydık ve Merkez Bankası (MB) enflasyon hedeflemesi uygulasaydı, yanıt basitti: Faizi artırır demek gerekirdi. Zira şu anda politika faizi %8.25. Gerçek politika faizi (ortalama fonlama maliyeti) %7.5. Yılsonu enflasyon beklentisi %9.5, bir yıl sonrası için ise %9. Yani, reel faiz negatif. Tek derdi enflasyon olan bir merkez bankası açısından kabul edilebilir bir durum değil.
[Devamı]
Toparlanma başladı mı?
Fatih Özatay, Dr.
24 Haziran 2020
Nisan ve Mayıs aylarında ekonomimiz keskin biçimde daraldı. Peki, şu sıralarda ekonomimiz toparlanmaya başladı mı? Bunca daralmadan soru, haklı bir soru. Üç nedenle: Birincisi, COVID-19 salgını nedeniyle idari kararla kapatılan işyerlerinin bir kısmı, yine alınan idari kararlar çerçevesinde Mayıs ayının sonlarından itibaren, geriye kalanının çok önemli bir kısmı ise Haziran ayından itibaren açıldı. İkincisi, kamu harcamalarında belirgin bir artış var.
[Devamı]
Temerrüdün maliyetleri
Fatih Özatay, Dr.
19 Haziran 2020
Bir devletin borcunu ödeyememesi (temerrüde düşmesi) hali için farklı tanımlar var. Genel kabul görenlerden bir tanesi Standard&Poor’s tarafından yapılan tanım: Ödenmesi gereken tarihte bir borcun anaparasının ya da faizinin sözleşmede belirtilen biçimde ödenmemesi. Dolayısıyla, sadece faizin ya da anaparanın ödenmemesi durumunu değil kısmen ya da mesela farklı bir para cinsinden ödenmesi durumlarını da kapsıyor.
[Devamı]
Merkez Bankası’ndan yatırım kredisi
Fatih Özatay, Dr.
17 Haziran 2020
12 Eylül askeri darbesiyle birlikte üniversiteden atılan, kendisinden makroiktisat alanında çok şey öğrendiğim bir hocam var. Atılınca yurtdışına gitmek zorunda kaldı; tanınmış bir kalkınma iktisatçısı oldu. Şimdi yarı emekli hayatının uzun yazlarını Türkiye’de bir sahil şehrinde geçiriyor. Mutlu bir tesadüf; onun evine yakın sayılacak bir yerde benim de bir yerim var. Ara sıra yemek yiyoruz, konu dönüp dolaşıp Türkiye’ye, sonra da para politikasına geliyor. “Enflasyon hedeflemesi, hah ha” diye takılmadan edemiyor bana. Bir sefer takılmadan atlar insan; vaki değil.
[Devamı]
Sakın ha olmasın senaryosu
Fatih Özatay, Dr.
12 Haziran 2020
Salı günü sorduğum soru şuydu: “Küresel finansal krizdeki parasal genişleme COVID- 19 salgını öncesinde henüz geri çekilmemişken ve büyük gelişmiş merkez bankalarının faizleri hala düşük düzeylerde seyrediyorken, bir de salgın nedeniyle ek ve bol miktarda yeni parasal genişleme, normalleşmeye geçiş sürecinde ve sonrasında benzer bir sermaye akımına yol açar mı?” İki senaryodan söz etmiştim. İlki olumlu olanıydı ve sorunun yanıtı ‘evet’ şeklindeydi. Sıra olumsuz olan ikinci senaryoda.
[Devamı]
Olumlu senaryo
Fatih Özatay, Dr.
10 Haziran 2020
Küresel finansal krizde, büyük yükselen piyasa ekonomilerinin önemli bir kısmının ekonomileri 2008’in ikinci çeyreğinden itibaren daralmaya başladı. Bir kısmı 2009’un ilk çeyreğinde, bir kısmı da ikinci çeyreğinde dibe vurdu. 2009’un ikinci yarının başından itibaren toparlanma süreci başladı ve hızlı sayılabilecek bir toparlanma yaşadı. O dönemde, büyük gelişmiş ülkelerin merkez bankalarının hızla parasal genişlemeye gitmeleri ve politika faizlerini sıfır ya da sıfıra çok yakın bir düzeyde belirlemeleri, yükselen piyasa ekonomileri açısından bir potansiyel dış kaynaktı. Nitekim küresel kriz yangınının söndürülmesiyle, bol likidite, gidecek ülke aradı. 2008’in özellikle son ve 2009’un ilk çeyreklerinde, yükselen piyasa ekonomilerinin çoğundan önemli miktarda net sermaye çıkışı yaşanmışken,
[Devamı]
Kamu borcu
Fatih Özatay, Dr.
05 Haziran 2020
1990’ların sonlarına doğru yayınlanan bir çalışma ile başladı: Ekonomilerinin daraldığı dönemlerde, Latin Amerika ülkeleri ile gelişmiş ülkelerin verdikleri maliye politikası tepkisinin tamamen ters olduğu gösterildi. Gelişmiş ülkeler, düşen iç talebi canlandırmak için maliye politikalarını gevşetirken (kamu harcamasını artırıp vergi oranını düşürürken), Latin Amerika ülkeleri maliye politikasını sıkılaştırmak (kamu harcamasını kısıp, vergileri artırmak) zorunda kalıyorlardı. İlk tür maliye politikası ‘döngü karşıtı’, ikinci tür ise ‘döngüye paralel’ olarak adlandırılıyor.
[Devamı]
2020 büyüme oranı
Fatih Özatay, Dr.
03 Haziran 2020
2020’de büyüme oranı ne düzeyde gerçekleşebilir? Bunca belirsizliğin ortasında açık ki yanıtlaması çok zor bir soru. COVID-19 üzerine Güven Sak ile birlikte kaleme aldığımız ikinci yazı DÜNYA’da 13 Nisan’da yayınlandı. O tarihte mevcut sosyal mesafe koyma önlemlerinin -değişmeden sürdüğü her birim zaman aralığı için- ekonomiye etkisinin ne olabileceğini gösteren bir tablo vermiştik. Yüzde 38 gibi bir küçülme oranı ortaya çıkıyordu. Farklı bir ifadeyle, önlemlerin üç ay değişmeden sürmesi halinde, ekonominin o üç ayda bir yıl öncesinin aynı dönemine kıyasla yüzde 38 oranında küçüleceğini hesaplamıştık. Hata payının oldukça yüksek olduğunu (-30 ile -50 arasında bir aralık düşünülebileceğini) belirtmiş ve sadece bir ‘mertebe’ vermeyi amaçladığımızı vurgulamıştık.
[Devamı]
