‘Yüksek faiz – düşük kur’ politikası safsatası
Fatih Özatay, Dr.
24 Kasım 2021
Türkiye, 2002-2005 döneminde enflasyonu çarpıcı biçimde düşürmüştü. Uygulanan döviz kuru rejiminin Şubat 2001’de çökmesiyle döviz kuru sıçramış ve beraberinde enflasyonu da yükseltmişti. 2001 Şubatında tüketici enflasyonu %33,4 düzeyindeydi. Sonra giderek yükseldi ve Ocak 2002’de %73,2 oldu. Mayıs 2001’de ‘Türkiye’nin Güçlü Ekonomi’ye Geçiş Programı’ adını taşıyan program uygulanmaya başlandı. Daha sonra gelen iktidar bu programın özüne sahip çıktı ve benzeri bir program uyguladı. Sonuçta enflasyon Aralık 2005’te %7,7’ye kadar düştü. Sonra uzunca bir dönem -2017’ye kadar- %8 etrafında bir o tarafa bir bu tarafa dalgalandı. Nadiren çok düşük iki haneli düzeylere çıktı (en fazla %11,7), ender olarak da %4’leri gördü. Dolayısıyla, enflasyondaki çarpıcı düşüşün Ocak 2002 – Aralık 2005 dönemind
[Devamı]
Tersine çevirmek için hala vaktimiz var
Fatih Özatay, Dr.
19 Kasım 2021
1994 krizimizi Fas’ın Marakeş kentinde bir uluslararası toplantıda akademisyenlere anlatmıştım. Krizler konusunda dünyaca tanınmış uzmanlar vardı aralarında. Açıkçası 1994 krizimiz pek ilginç gelmemişti onlara. Zira krizleri inceleyen iktisat yazınında “sakın ola yapmayasınız” denilen hemen her şeyi yapmıştık. Hazine’nin yüksek borçlanma faizlerini indirmek için mali disipline dayanan ciddi bir program uygulamak yerine, faizleri suni biçimde düşürmeye çabalamıştık. Hazine naçar vaziyette yüksek bütçe açığını finanse etmeye çalışırken, borçlanma ihalelerini faiz yüksek diye iptal etmiş, yerine Merkez Bankası kaynaklarını kullanmıştık. O zaman Hazine’nin Merkez Bankası’ndan borçlanmasına yasal bir engel yoktu. Döviz kuru birkaç haftada 14 bin lira dolaylarından 40 bin liraya sıçradı. Merkez
[Devamı]
Bu karmaşadan sağlıklı bir para politikası çıkmaz
Fatih Özatay, Dr.
17 Kasım 2021
Perşembe günü Para Politikası Kurulu (PPK) kararı var. Bu nedenle PPK’da nasıl bir karar alınabileceğine dair sorular geliyor. Yanıtlaması güç bu soruyu. Çünkü son zamanlarda temelde iki farklı hedef gösterdi TCMB bize. Birincisi, fiyat istikrarına vurgu yaptı. Enflasyonun düşeceğine dair tahminler yaptı. Bu tahminlerinin temel nedeni olarak da kredi gelişmelerine yer verdi. Kredi arzındaki yavaşlamanın alınan makro ihtiyati önlemlerin sayesinde olduğunu, dolayısıyla enflasyonun da düşmeye başlayacağını ileri sürdü. Sonra, politika faizini enflasyonun üzerinde tutacağını belirtti. Dolayısıyla, enflasyona önem verdiğini ima etti. Daha sonra da çekirdek (temel) enflasyona bakıp faizi onun üzerinde tutacağını söyledi. Bu köşede bu açıklamaların neredeyse tamamını eleştirdim. Özellikle gerçekl
[Devamı]
Her 4,5 kişiden biri işsiz
Fatih Özatay, Dr.
12 Kasım 2021
Geniş anlamda işsizlik oranında iyileşme var. Ancak bu oran hala üç yıl önceki değerinin çok üzerinde. Eylül ayı istihdam verileri dün açıklandı. Kullanılan yeni yöntem nedeniyle aylık veriler fazla oynak. Bu nedenle TÜİK’in yayınladığı üçer aylık verilere bakıyorum. Mevsimlik hareketlerinden arındırılmış veriler 2014’ün ilk çeyreği ile 2021’in üçüncü çeyreği arasındaki dönemi kapsıyor. Fazla ayrıntıya girmeyeceğim. Dikkatimi çeken bazı noktaları vurgulamak istiyorum.
[Devamı]
Kaşıkla verdiğini kepçeyle geri almak
Fatih Özatay, Dr.
10 Kasım 2021
“Amanın da koşun arkadaşlar TÜİK verilerine göre sıfır otomobil fiyatları değişmemiş; hemen yeni bir otomobil alalım” demeyeceklerine göre asgari ücret kazananların net aylık gelirlerini enflasyondan arındırırken TÜFE’yi kullanmama gerek yok. Onları ağırlıklı olarak gıda enflasyonu ilgilendiriyor.
[Devamı]
Enflasyon hedeflemesinden vazgeçmek
Fatih Özatay, Dr.
05 Kasım 2021
Ekim ayı tüketici enflasyonu dün açıklandı. Çok sınırlı bir artışla (0.31 puan) %19,9’a yükseldi. Döviz kurundaki son sıçramanın Ekim ayında olduğu ve çeşitli ürünlere yapılan zamların –özellikle enerji ve petrol ürünlerine yapılanların- Ekim verisine tam yansımadığı dikkate alınırsa, Kasım enflasyonunun daha yüksek bir düzeyde gerçekleşmesi beklenir.
[Devamı]
Kur artışının üç önemli zararı
Fatih Özatay, Dr.
03 Kasım 2021
Enflasyonun belirgin biçimde artacağı/arttığı bir süreç yaşıyoruz. Döviz cinsinden bol miktarda varlığı ve ihracat geliri olanların büyük bir kısmı dışarıda bırakıldığında, döviz kurundaki gidişatın çok sayıda olumsuz etkisi olduğu açık. Bu olumsuz etkileri birkaç rakamla tekrar hatırlatmakta yarar var. Şu satırlar Merkez Bankası’nın son (Mayıs 2021) Finansal İstikrar Raporu’ndan alınma (sayfa 32):
[Devamı]
Kurumsal erozyon
Fatih Özatay, Dr.
29 Ekim 2021
Kurumların ve kurumsal yapının kalitesi, özellikle gelişmiş ülkelerle gelişmekte olan (ya da gelişmemiş) ülkeler arasındaki gelir farklılıklarını açıklamakta kullanılan önemli bir faktör. Son yıllarda ya da son haftalarda yaşadıklarımız bu faktörün ne denli belirleyici olduğunu defalarca gösterdi.
[Devamı]
Bütçe açığı sorunu hortluyor mu?
Fatih Özatay, Dr.
27 Ekim 2021
Günlerdir TCMB’nin politika faizini neden iki puan düşürdüğünü anlamaya çalışıyoruz. Üstelik ters tepen bir ay önceki bir puanlık faiz düşüşünden sonra. Ne oldu? Dolar kuru sıçradı: Bu satırın yazıldığı anda 9.75 liraydı. Risk primimiz (CDS) ise 445 düzeyindeydi. Oysa birkaç ay önce dolar kuru için 8’li rakamlar çok yüksek geliyordu. Zira oraya da yılın ilk aylarındaki düşük 7’li rakamlardan gelmiştik. Faiz kararını alanlar, bu hareketlerin olacağını göz önüne almışlardır muhtemelen. Bu tür olası hareketlere rağmen politika faizinin indirilmesinin bir nedeni dün ortaya çıktı. Kamu bankaları kredi faizlerini düşürdüklerini açıkladılar. TCMB’den düşük faizden kısa vadeli borçlanıp bol miktarda kredi açabilecekler çünkü. Yüklü miktarlarda döviz tutanlar, kamu bankalarının ucuz kredilerinden y
[Devamı]
Enflasyonu artıracak gelişmeler baş döndürüyor
Fatih Özatay, Dr.
22 Ekim 2021
Yükselen piyasa ekonomilerinin dikkatli olması gereken bir ortamdayız. Özellikle oluşabilecek enflasyonist baskılar ve risk alma iştahında olası azalma nedenleriyle. Tüm dünyada enerji fiyatları yükseliyor. Çoğu emtianın fiyatı da. Gelişmiş ülkelerde –geçici olduğu belirtilse de- enflasyon uzun yıllardır görülmemiş düzeylerde seyrediyor. Uluslararası finansal piyasalar açısından önemli büyük gelişmiş ülke merkez bankalarından parasal sıkılaştırma hamleleri bekleniyor. Böyle bir ortam, herhangi bir yükselen piyasa ekonomisinin dikkatli olması gereken bir ortam. Özellikle oluşabilecek enflasyonist baskılar ve risk alma iştahında olası bir azalma nedenleriyle. Hele bir ülkenin şirketlerinin döviz cinsinden borçları döviz cinsinden alacaklarına kıyasla çok yüksekse. Risk alma iştahındaki azalm
[Devamı]
